تبیین ارتباط مروجان و فرهنگ سازان با توسعه فناوری

تبیین ارتباط مروجان و فرهنگ سازان با توسعه فناوری

3-1) لزوم آشنایی هنرمندان و مدیران رسانه ها

با مفهوم فناوری در این فصل به علت چرایی این نکته می پردازیم که ، چنان چه اصحاب هنر و رسانه، معنای کامل فناوری را درک می کردند، بسیاری از مشکلات جامعه قابل حل بود. به مثالی توجه کنید.ممکن است برنامه ای در خصوص زلزله تولید شود. اگر به مبحث «فناوری» توجه نشود و از ارتباط «زلزله» و«فناوری» غفلت شود چه اتفاقی روی می دهد؟ اتفاقی که می افتد این است: برنامه های زیادی ساخته می شوند، که پیام همه آن ها محدود خواهد بود.در واقع میزان خسارت زلزله ، انواع آلام شهروندان، لزوم کمک رسانی و مباحثی از این قبیل توجه می شود؛ در حالی که باید بررسی شود چه ضعف هایی از نظر مدیریت فناوری در کشور وجود داشته، که باعث این میزان خسارت شده است؟ به عبارت دیگر جامعه می خواهد بداند چرا ما تا این حد از زلزله آسیب پذیر است ؟ این به «مدیریت فناوری» برمی گردد.برای نمونه جامعه طالب دولت الکترونیکی است، تا بسیاری از نیازهای خود به ادارات را با رفت و آمد کمتر ، رفع کند. به همین ترتیب، جامعه طالب خودروی بهتر، سوخت بهتر، مسکن امن تر، محصولات غذایی با کیفیت تر و غیره نیز هست. می خواهد بداند چرا به این خواسته ها دست نمی یابد و مقصر کیست؟ (این بحث ها به «مدیریت فناوری» بر می گردد.)البته اگر «فناوری» را طوری معنا کنید که محدود به یک سری مسائل علمی و انتزاعی شود، ارتباط آن با مسائل جامعه مورد توجه قرار نخواهد گرفت. باید بحث فناوری به گونه ای مطرح شود که با مسائل جامعه گره بخورد. آن گاه جامعه احساس همزبانی و توسعه فناوری را لمس خواهد کرد.

3-2) چرا مباحث مربوط به فناوری از جمله مباحث کلیدی و اساسی کشور هستند؟

امروزه مشکلات اقتصادی ، از جمله مهم ترین مسایلی است که هنرمندان و رسانه ها باید به آن بپردازند. ولی آیا بررسی شده است که ریشه ضعف های کشور در اقتصاد چیست؟ چرا کشور نمی تواند وارد بازارهای جهانی شود و رقابت کند؟ بحث های تخصصی فراوانی وجود دارد که نشان می دهد« فناوری» عامل مزیت ساز در رقابت های اقتصادی جهانی است.دوره ای در طول تاریخ، « دستیابی به مواد اولیه ارزان» عامل مزیت بود و هر کشوری که منابع طبیعی ارزان داشت، در رقابت های مزیت داشت. زمانی نیز «دسترسی به نیروی کار ارزان» مزیت ساز بود، دوره ایی نیز «دسترسی به سرمایه اولیه» و «ثروتمند به دنیا آمدن» مزیت ساز بود، اما دیگر این عوامل، مزیت سازان اصلی نیستند. بهترین شاهد این است که بسیاری از کشورها منابع طبیعی ندارند، نیروی کار ارزان ندارند، سرمایه اولیه ندارند ولی در توسعه اقتصادی و رقابت جهانی موفق هستند . پیداست آن چه اکنون باعث موفقیت در رقابت می شود، موارد دیگری است که همه آن ها به فناوری مربوط می شوند. اگر بخواهید نیروی انسانی متخصص را جذب ، کیفیت بالای ، کارایی و قدرت کاهش هزینه داشته باشید، بایستی به فناوری توجه بیشتری شود.هنور در کشور این تصور وجود دارد که چون نفت و گاز داریم، پس در پتروشیمی موفق می شویم؛ یعنی اساس را مواد اولیه و انرژی می دانیم. لذا نه در جهت توسعه قابلیت های انسانی حرکت می کنیم و نه در جهت توسعه سایر ابعاد فناوری و نتیجه آن می شود که فناوری های از رده خارج شده را با قیمت گزاف به ما می فروشند و با وجود همه مزیت هایی که در مواد اولیه و انرژی داریم، نمی توانیم محصول کیفی و رقابتی عرضه کنیم. این ها همه به این دلیل است که با مفاهیم فناوری آشنا نیستیم و تفکر غالب در جامعه این است که مزیت در انرژی و مواد اولیه است.همچنین اگر سایر اهداف ملی را در ابعاد دفاعی، اجتماعی، سیاسی و غیره در نظر بگیریم، می بینیم فناوری یک رکن مهم است. در بعد دفاعی وقتی قرآن کریم می فرماید «واعدوا لهم مااستطعتم من قوه» ، بحث ایمان و اعتقاد نیست، بلکه منظور عده و عُده و تجهیزشدن از لحاظ نیروی انسانی، تجهیزات و تدارکات مختلف است، که به فناوری مربوط می شود.همچنین در بعد اجتماعی، امروز غرور ملی ما بستگی به این دارد که بتوانیم فناوری را توسعه دهیم و مردم در زندگی خود آن را لمس و احساس پیروزی و افتخار کنند. بناراین اگر معضلات جامعه را به خوبی بشناسیم و اهمیت فناوری را در حل مشکلات در نظر گیریم، کمبودهای فکری، دیدگاه های غلط و موانع مفهومی و فرهنگی که وجود دارد را به جامعه معرفی خواهیم کرد.

3-3) جایگاه زیرساخت فکری فرهنگی در نظام فناوری

توسعه فناوری با افزایش بودجه و با برخی اقدامات محقق نمی شود، بلکه فناوری یک سیستم و نظام است و بخش های مختلف صنعت، دانشگاه زیر ساخت حقوقی ، زیرساخت اقتصادی و سرمایه گذاری ، شرکتهای طراحی مهندسی ، نظام استاندارد، پارک های فناوری و بالاخره زیرساخت فرهنگی را شامل می شود.بخش آخر، یعنی «زیر ساخت فرهنگی» ، بسیار مهم است . در واقع یک بخش مجزا از سیستم نیست، بلکه در کل سیستم مؤثر است. آن چه در حال حاضر در رسانه ها، در قبال فناوری انجام می شود، آن چه که باید باشد، و با آنچه شأن کشور، فاصله بسیاری دارد. این موضوع را می توان از مقایسه حجم و کیفیت برنامه های رسانه های کشور در حوزه «فناوری» با سایر حوزه ها مثل حوزه «ورزش» فهمید و درک کرد.به طور کلی در زمینه زیرساخت فرهنگی فناوری در کشور ضعف داریم. اگر فرهنگ را مجموعه افکار و رفتارها در نظر بگیرید، به خصوص در مورد فکر، ضعف های جدی در میان جامعه و مسئولان وجود دارد که رسانه ها می توانند در این زمینه بسیار مؤثر باشند. ما در حوزه فناوری، حتی واژه ها را درست به کار نمی بریم. مثال : «نوآوری» پیش از این در جزوه بیان شد. مثال دیگر آن است که ما هنوز در خیلی از سازمان ها، واژه «فناوری» را با واژه «صنعت» جابه جا می کنیم، برای مثال می گوییم سازمان پژوهش های علمی – صنعتی ولی ترجمه انگلیسی آن، سازمان پژوهش های علم و فناوری است. یا می گوییم دانشگاه صنعتی شریف ولی ترجمه انگلیسی آن Sharif university of technology است.از بحث واژه ها که بگذریم، گاهی فعالیتهای فرهنگی رسانه ها ضد توسعه فناوری است. برای مثال در صدا و سیما از مخترعی که تنها یک کاردستی ساخته است، تعریف و تمجید می شود، با او مصاحبه می شود و گفته می شود شما مورد علاقه مردم هستید؛ می پرسند آیا ازدواج کرده اید یا خیر و با سؤالاتی از این قبیل ، شخصیت سازی می شود، ولی توجه نمی شود که شاید این کار فرهنگی ضد توسعه فناوری باشد. مثال کسی در گوشه ای از گیلان، خودرو برقی ساخته است، وقتی متخصصان امر می دانند که حتی شرکت های چند ملیتی دنیا هم در ساخت خودرو برقی مانده اند و هنوز نتوانسته اند آن را اقتصادی کنند، آیا این ارزش است که بخواهیم در یک کارگاه، کاری را انجام دهیم که شرکت های چند ملیتی، در قالب شبکه ای از مراکز تحقیقاتیو صنعتی انجام می دهند و هنوز هم موفق نشده اند؟ آیا می خواهیم فرهنگ معجزه را ترویج کنیم؟ آیا این موضوع، ایجاد ذهنیت تخیلی و غلط از «فناوری» در ذهن بیننده نیست؟گاهی در حین مصاحبه، از مخترع سؤال می شود که آیا شما این کار را به تنهایی انجام داده اید؟ او هم با تأکید می گوید: بله ! و سعی می کند ثابت کند که خود به تنهایی ای کار را انجام داده است! در حالی که امروزه نوآوری و توسعه فناوری، حتی از مرحله «کار گروهی» نیز گذشته است و به «کار شبکه ای » بین مراکزو حتی کشورهای مختلف تبدیل شده است. به اصطلاح امروزه ابر و باد و مه و خورشید و فلک باید کار کنند تا «نوآوری» به وجود آید و توسعه فناوری اتفاق بیفتد. پس فناوری امری فراگیر و جامع است و یک نظام را تشکیل می دهد و بخش عمده این نظام نیز به مباحث فرهنگی و فکری مرتبط است و رسانه ها، به خصوص رسانه ملی، در جهت تقویت این زیرساخت فکری و فرهنگی نقش عمده ای دارند.

3-4) مثال های تاریخی تبیین اهمیت «زیرساخت های فکری – فرهنگی» توسعه فناوری

چرا کشور ژاپن در دهه های اخیر توسعه سریع اتفاق افتاد؟ دلایل فرهنگی و اجتماعی آن چیست؟ ریشه های فرهنگی انقلاب صنعتی اروپا در نیمه دوم قرن هجدم کدام است؟ حتی توسعه فناوری که در حد عالی در تاریخ ایران، در قرون سوم تا پنجم و تا عهد صفویه افتاده است (و متأسفانه خیلی از ما دچار فراموشی تاریخی شده ایم و خیال می کنیم در گذشته تنها در نجوم، طب، عرفان و فلسفه درخشان بوده ایم، در حالی که به معنی دقیق کلمه در فناوری و صنعت نیز توسعه زیادی داشته ایم) ، دلایل فرهنگی مشخصی داشته است که بسیار مهم است . لذا در قالب سه مثال « انقلاب صنعتی» ، «تاریخ اوج توسعه فناوری در ایران» و «ژاپن» ، زیر ساخت فرهنگی مطلوب برای توسعه فناوری به تصویر کشیده می شود.
3-4-1) انقلاب صنعتی در بحث « انقلاب صنعتی» ، با این سؤال مواجه می شوید که این پدیده تاریخی که به تعبیری تمام مشکلاتی که جهان توسعه یافته امروز ایجاد می کند و ناشی از آن است ، چرا در غرب و در نیمه دوم قرن هیجدهم اتفاق افتاد؟ در مورد این که چرا این انقلاب در غرب پدید آمد و چرا در نیمه دوم قرن هیجده اتفاق افتاد؛ دید گاه ها و تصورات مختلفی وجود دارد . ممکن است بگویند اختراع ماشین بخار؛ یا رنسانس علمی قرن شانزده باعث آن شد؛ یا کسی فکر کند بعضی عقاید فلسفی و غیره منتهی به آن شد. در مورد همه این ها بحث های جدی شده و می شود. در مورد رنسانس علمی قرن شانزدهم گفته می شود: «چرا انقلاب صنعتی در نیمه دوم قرن هجدم یعنی دو قرن بعد از رنسانس اتفاق افتاد؟ » اگر عامل اصلی در «انقلاب صنعتی» ، رنسانس علمی بود، چرا همان قرن شانزده اتفاق نیافتاد؟ البته شکی نیست که رنسانس علمی قرن شانزده در انقلاب صنعتی قرن هیجده تأثیر داشته است. اما سؤال این که آیا دلیلی اصلی بوده است؟ آیا همیشه ابتدا توسعه علمی اتفاق می افتد و بعد توسعه فناوری؟ آیا عکس این رابطه برقرار نیست؟ (برای مثال اختراعات قبل از قرن شانزدهم ، مانند: دوربین نجومی، ساعت و چاپ به عنوان مقدمه رنسانس علمی شناخته شده اند. چرا که هر سه ، ذهنیت بشر را تغییر داده اند).اما دلایل دیگر نیز از طرف جامعه شناسان و صاحب نظران برای وقوع انقلاب صنعتی در نیمه دوم قرن هیجدهم بیان شده است. برای مثال گفته می شود در انگلستان (به عنوان شروع کننده انقلاب صنعتی به نظر اکثر صاحب نظران) سرمایه داران نظام روستایی آن زمان ، پارچه هایی را از خانه ها جمع آوری و صادر می کردند . تجارت آنان در همین حد بوده است. لذا فکر می کردند که اگر این پارچه ها به جای خانه در کارگاه تولید شوند، نظارت بیشتری بر کارگر دارند. همین نظام کارگاهی و در ساعت مقرر سرکارآمدن و رفتن، باعث توسعه کسب آنان می شود. بنابراین یک تغییر سازماندهی اتفاق افتاد و این تغییر سازماندهی باعث شد، استفاده از ماشین آلات بزرگ تر نساجی هم امکان پذیر شود. یعنی عامل سازماندهی موجب می شود که توسعه ماشین آلات اتفاق بیفتد.دلیل دیگری که مطرح شده آن است که در زمان انقلاب صنعتی، گروه های اجتماعی که حامی آجاد افراد بودند، به هر دلیلی اعتبار خود را در جامعه از دست داده بودند و این باعث شده بود که جامعه اتم شود ؛ این افراد اتم و منفرد، در پی یک سقف حمایتی جدید بودند. لذا نظام جدید کارخانه داری مورد استقبال قرارگرفت و همه به شهرها مهاجرت کردند تا زیر این سقف گرد آیند.
همچنین گفته می شود که شور و شوق مردم در قرن هجدهم برای توسعه فناوری، سبب شد طعم شیرین محصولات توسعه فناوری در مواردی چشیده شود. لذا فضایی به وجود آمد که همه دوست داشتند، نوآوری کنند.
این ها عوامل مختلفی است که نشان می دهد برای وقوع انقلاب صنعتی، فضای فرهنگی و اجتماعی خاصی مورد نیاز بوده است . ما (ایرانیان) نیز اگر می خواهیم به توسعه فناوری دست یابیم، باید فضای فرهنگی مناسبی که با شرایط کنونی نیز مناسب باشد، ایجاد کنیم.
3-4-2) تاریخ اوج توسعه فناوری در ایران مثال دوم، از تاریخ ایران است و نشان می دهد که توسعه صنعتی مخصوص دیگران نیست. ایران زمانی نه فقط در صنایع نساجی، به عنوان مهمترین صنعت آن زمان، در اوج بود (هر شهر ایران در جهان به نام پارچه ای شناخته می شد، بیرق امپراطور ژاپن و پارچه مرگ پادشاه فرانسه با پارچه ایرانی ساخته می شد و … ) بلکه در صنایع فلزی، آبیاری ، دریایی، ذوب فلز و غیره نیزدر گذشته سرآمد بوده ایم. در این جا نیز یک بحث اجتماعی و فرهنگی مهم وجود دارد. می بینیم که صنعتگران و نیروهای فنی ما که به عنوان «استاد کار» و صاحبان حرف، شناخته می شدند، در گذشته جایگاه اجتماعی بسیار رفیعی در جامعه داشته اند؛ خانواده ها از آنان حساب می بردند و فرزندان را تشویق به اطاعت از استاد می کردند( جور استاد به ز مهر پدر) . این استادان، حتی قطب عرفانی شاگردان بودند، حکومت ها از آنان حساب می بردند و به شکل های مختلف می توان نشان داد که چه منزلت اجتماعی رفیعی داشته اند. تأثیر این منزلت آن بود که وقتی محصول رقیب را می دیدند، چه از داخل و چه از خارج، تلاش می کردند در این رقابت پیروز شوند. زیرا در صورت موفق نشدن، منزلت اجتماعی را از دست می دادند. در واقع انتقال فناوری در آن زمان از طریق مشاهده محصولات صورت می گرفته است. مثال: خبری درباره پارچه های هندی دریافت می کردند و سریع ً به کیفیت پارچه های ایرانی می افزودند. جالب است که این وضعیت تاریخی را با وضع امروز خود مقایسه کنیم. آیا اگر امروز مدیران صنعت خودرو را تحقیر و تمسخر کنید، غیرت آنان به جوش خواهد آمد؟ برای حمایت از منزلت اجتماعی خویش تلاش مضاعف خواهند نمود؟ انگیزه زمانی ایجاد می شود که جایگاه اجتماعی فرد به کیفیت کار او گره بخورد. هنگامی که باور کردیم به جایی نمی رسیم، از تحقیر هم تأثیری نمی پذیریم. جالب است که اگر تیم ملی فوتبال ما به تیم ملی فوتبال کره ببازد، آثار این باخت در جامعه ملموس است. حتی آمار تصادفات نیز تفاوت می کند اما اگر دو تیم اول باشگاهی فوتبال ، قسمت جلوی پیراهن خود را در اختیار نام دو شرکت کره ای قرار دهند و ما در طول نود دقیقه شاهد آن باشیم، به هیچ عنوان احساس نمی کنیم که این هم یک شکست ملی است! جای بحث و تأمل دارد که چرا وضعیت فرهنگی در تاریخ کشور ما ( همان منزلت رفیع استادکاران) در قرن های اخیر ادامه پیدا نکرد؟ کاری که ژاپن در انقلاب میجی کرد (همزمان با انقلاب صنعتی)، این بود که همان ساختار سنتی کشورخود را که شباهت هایی هم به ساختار ما داشت، به تدریج به ساختار جدید صنعتی تبدیل کردند. ولی در کشور ما چه اتفاق افتاد؟ در کشور ما زنجیره توسعه صنایع گسسته شد و هیچ سنخیت و ارتباطی بین صنایع سنتی و صنایع وارداتی برقرار نشد.
3-4-3) شرایط فرهنگی توسعه اخیر ژاپن مثال سوم، در مورد توسعه اخیر ژاپن است، نباید تصور کرد معجزه ای اتفاق افتاده؛ این که گفته می شود، در جنگ جهانی دوم بمبئی منفجر شده و ناگهان ذهن ژاپنی ها عوض شده است، داستانی بیش نیست. نباید تاریخ توسعه ژاپن را از جنگ جهانی شروع و فکر کنیم در آن زمان ژاپن از صفر شروع کرده است. حتی آلمان هم که در جنگ با خاک یکسان شد، در واقع از صفر شروع نکرد؛ زیرا همان طور که در فصل قبل گفته شد، فناوری مساوی با کارخانه و تجهیزات نیست، که اگر با خاک یکسان شود، به وضعیت صفر برگردیم.فناوری توانایی هایی است که در انسان ها وجود دارد و با بمب از بین نمی رود. ژاپن قبل از جنگ، کشوری استعمارگر بود و حتی گفته می شود که استعمار ژاپن کثیف تر از استعمار انگلیس بوده است. فجایعی که در ژاپن در اندونزی، فیلیپین و چین داشته اند، نشان می دهد که ژاپن شرایط فرهنگی ابرقدرت شدن را از قبل داشته است . همچنین موقعیت این کشور که میان دریا بود و کمترین تهاجم به این کشور در طول تاریخ صورت گرفت، عوامل فرهنگی مؤثری بود که در توسعه جدید صنعتی آن مؤثر است. نکته مهم در خصوص ژاپن این است که مدیریت و اقتصاد ژاپن، فصل نوینی در تئوری ها باز کرد. حتی در برخی از دانشگاه های آمریکا، دانشکده های اختصاصی برای مطالعه مدیریت ژاپنی ها ایجاد شد. لذا مشخص است که تفاوت های فرهنگی موجب این تفاوت های مدیریتی شده است. الگوی سازمانی متفاوت در ژاپن، با شرایط فرهنگی آن سنخیت دارد. البته این موضوع محدود به ژاپن نمی شود و حتی در خود غرب نیز مدل های توسعه کشورها با هم متفاوت است. برای مثال مدل آلمان با فرانسه و نیز با ایتالیا تفاوت های بسیاری دارد. این نشان می دهد که ما باید تفاوت های فرهنگی را در نظر گرفت و خلاف گفته برخی افراد، یک راه، برای صنعتی شدن و توسعه فناوری وجود ندارد. بهر حال این مثال ها نشان می دهد، که باید شرایط فرهنگی و تاریخی کشورها را در تحلیل ها لحاظ کرد و متناسب با فرهنگ بومی تصمیم گیری کرد. تنها یک روش خاص برای صنعتی شدن وجود ندارد. اگر بخواهید این پیشرفت ها درایران عزیز اتفاق بیفتد، باید بنگرید مزیت های فرهنگی چیست و ضعف های فرهنگی ایران چیست؟ اگرضعف مردم ایران خودباوری است، در مورد آن چاره ای اندیشید، پیشرفت های بسیاری در سال های اخیر در کشور بوجود آمده است که متأسفانه به اطلاع جامعه نرسیده است ؛ می توان در جهت ارتقای خودباوری روی آن ها تبلیغ کرد .همچنین تصورنادرستی در مورد توسعه فناوری در کشور وجود دارد که باید اصلاح شود. رسانه ها به خصوص صدا و سیما، می توانند حتی جهت گیری های نادرستی را که مسؤولان در این زمینه دارند، اصلاح کنند.

3-5) مقایسه زیر گروه های جامعه با زیرگروه فناوری

اگر اهمیت توسعه فناوری در سطح کلان و بحث «زیر ساخت فرهنگی توسعه فناوری» را هم در نظر نگیرند و مسأله توسعه فناوری را مربوط به یک زیرگروه از جامعه ( یعنی ، محققان و صنعتگران و امثال آن تلقی کنند، آیا در حد یک زیر گروه از جامعه، به درد دل های این اقشار و مسائل و مشکلات آنان در رسانه ها توجه می شود؟
برای مثال« ورزشکاران حرفه ای» ، یکی از زیر گروه های جامعه هستند، برای آن که بقیه مردم را به ورزش تشویق کنیم، حرف ها و مسائل آنان را در رسانه مطرح می کنیم. فرض کنید ورزشکاری به جایی پناهنده شود یا اتفاقی برای او بیفتد، چه میزان خبرسازی و برنامه سازی در تلویزیون می کنیم؟ اما اگر نیروهای فنی زیادی از این کشور مهاجرت کنند، کسی متوجه نمی شود. اهمیت کدام زیر گروه برای کشور بیشتر است؟ آیا تشویق مردم به ورزش، تا این اندازه مهم تر از تشویق آنان به علم و فناوری است؟ همین بحث را می توان در خصوص مقایسه حجم و کیفیت برنامه هایی که در حوزه «پزشکی» در رادیو و تلویزیون پخش می شود، با سایر حوزه های فناوری فهمید. حوزه های دیگر فناوری نیز همچون «پزشکی» با زندگی مردم گره خورده است؛ ولی به آن ها توجه نمی شود.

3-6) نقش مروجان و رسانه ها در تفسیر صحیح شعارهای مطرح شده از طرف رهبران جامعه

شعار نهضت نرم افزاری و تولید علم از طرف رهبران جامعه مطرح شده است. متأسفانه از شعار «تولید علم» سوء برداشت شده ؛ که نگران کننده است . هنوز هستند کسانی که «تولیدعلم» را معادل با «افزایش تعداد مثاله چاپ شده در مجلات ISI» می دانند. البته گاهی ممکن است شاخص هایی چون «تعداددانشگاه» ، «تعداد دانشجو» ، «تعداد استاد» و یا «تعداد مراجعه کنندگان به مقالات ایرانی» را هم به آن اضافه کنند. این درست که در بسیاری از منابع خارجی هم، از این شاخص ها، به عنوان شاخص های «توسعه علمی» تعبیر می شود. اما باید فهمید آن شاخص ها در چه فضایی مطرح شده اند؟ آیا با آن چه که دغدغه مسؤولان و جامعه بوده و نیاز کشور ماست یکسان هستند؟ در واقع، اولین قدم «نظریه پردازی بومی»، همین است که در ترجمه شعار «تولید علم» ، هر چه در کتابهای خارجی نوشته شده است را ملاک قرار ندهیم. می شود این را از مقام معظم رهبری استبصار کرد که آیا منظور جنابعالی ، چاپ مقاله در مجلات خارجی بوده است؟ مقاله را باید منت کشید تا در یک مجله خارجی چاپ کنند، اما اگر به فناوری تبدیل شود، میلیون ها دلار یز به شما پول می دهند تا فناوری را به آن ها ارائه دهید. بحث مهم در اینجا ای بحث است که آیا حوزه علوم تجربی هم مانند حوزه معارف حکمی و عرفانی است که هنوز کتب حافظ و مولوی قابل استفاده باشد؟ آیا مقالاتی که سریعً تجاری نشوند، منفعتی برای کشور خواهند داشت؟ «سرعت تجاری سازی» ، ایجاب می کند که در یک شبکه همکاری علمی و فناوری با دنیا مشارکت کنید. اگر فرآیندی در تولید علم ایجاد شود، که منفعت آن به کشور نرسد و صرفاً با فشار بودجه دولت اتفاق بیفتد، مسلم بدانید حرکت مستمری نخواهد بود. اگر در پی «تولید علم» و «نهضت نرم افزاری» هستید، باید دانست این شعار در حوزه های مختلف چگونه به نفع جامعه و متناسب با شرایط آن خواهد بود. یقین بدانید تفسیر آن در حوزه علوم تجربی با حوزه علوم انسانی فرق می کند. برای مثال در حوزه علوم انسانی ، به نظریه پردازی بومی نیاز بیشتری داریم. یکی از معضلات کشور در حوزه هایی چون جامعه شناسی ، اقتصاد و غیره، تفکرات وارداتی است( حتی در همین موضوع «مدیریت فناوری» و «اقتصاد توسعه» مشکل جدی داریم و تئوری های موجود در زمینه جایگاه سیاست گذاری فناوری در توسعه اقتصادی، متناسب با شریاط کشور ما نیست) .اما در حوزه علوم تجربی و فنون و صنایع، بحث فرق می کند. در این حوزه ، تولید فناوری به این معنی است ؛ که در چند مورد ، در جهان پیشرو و در سایر موارد، توانایی گیرندگی خوب داشته باشیم. اگر در هیچ حوزه ای نتوانید حرفی برای گفتن داشته باشید،همکاری با کشورهای دیگر، صورت «نوکر و ارباب» به خود خواهد گرفت. همین می شود که فناوری قدیمی را با بهای گزاف به ما می فروشند تا خود از آن خلاص شوند. لذا انتقال فناوری در چنین وضعیتی موفق نخواهد بود. اما اگر در یکی دو حوزه، حرفی برای گفتن داشته باشیم و سریع به مرحله تجاری رسیده و وارد بازار شویم. فرصت آن نیست که در همه زمینه ها، خود تحقیق کنیم و به ناچار باید در بسیاری حوزه ها گیرنده فناوری بود. البته گیرنده فناوری بودن نیز یک کار علمی تحقیقاتی است و به این آسانی میسر نمی شود. بنابراین «تولید علم» در حوزه علوم تجربی را می توان به معنی رسیدن به رتبه «تبادل پایاپای» تفسیر کرد؛ نه پیشرو شدن در همه حوزه ها، که محال است و هیچ کشوری در جهان چنین کاری نکرده است. تولید علم «در این حوزه ، یعنی کاری کنیم که جهان ما را در سطح «تبادل پایاپای فناوری» بپذیرد؛ لذا در برخی حوزه ها، گیرنده قوی بودن فناوری، «ارزش» و به این معنی است که دنیا ما را برای همکاری علمی پایاپای، مناسب تشخیص داده است. از طرف دیگر، تولید و توسعه فناوری، به معنی کاری تحقیقاتی که در دانشگاه یا پژوهشکده های علمی انجام شود نیست. بلکه به معنی این است که همه بخش های جامعه، از جمله صنعت، تجارت ، زیر ساخت حقوقی، استاندارد، اطلاع رسانی، بانک، بیمه و غیره بسیج شوند تا نوآوری، پیشرفت کیفی، کاهش هزینه ها، ارایه محصول جدید و ... در بخش های مختلف اتفاق بیفتد، این را توسعه فناوری می گویند.

7-3) نکاتی در ترویج صحیح مباحث مرتبط با فناوری

برخی نکات که بایستی در ترویج صحیح مباحث مرتبط با فناوری به آن توجه نمود، از قرار زیر است :
3-7-1) تفکیک مباحث فناوری از مباحث اقتصادی و علمی بحث فناوری را بادی از بحث های کمی اقتصاد، آمار و ارقام رایج رشد اقتصادی جدا کرد. گاهی در مورد رشد تولید، رشد اشتغال و مباحثی از این قبیل تبلیغ و برنامه پخش می کنیم، ولی به این که چه چیزی تولید می شود و مردم ما چه شغلی دارند و چه جایگاهی در تقسیم جهانی کار داریم توجه نمی کنیم. مباحث اخیر به موضوع فناوری بر می گردد، نه به موضوعات کمی و کلان اقتصاد، به طور کلی موضوع فناوری، مرتبط با موضوعاتی همچون: «اقتصاد» ، «علم» و غیره است. اما به لحاظ مفهومی متمایز و به رسمیت شناختن این تمایزبسیار مهم است. پیش از این در مورد اهمیت تمایز «فناوری» از «علم» و پیامدهای آن در سیاست های کشور توضیح داده شد.
3-7-2) ابزارهای کنترل شارلاتانیزم علمی مروجان نیازمند ابزارهایی برای کنترل شارلاتانیزم علمی و ارزش گذاری صحیح روی مخترعین ، نوآوران هستند تا در برنامه های مربوط به اختراع و نوآوری، کسانی را که حرف برای گفتن دارند، ولی ممکن است در دل بخش های صنعت و تولید باشند و چندان انگیزه ای برای نمایش دادن آثار خود نداشته باشند، دعوت کرده و از آنان هم تجلیل کنند، و از تبلیغ اختراعاتی که زیاد هیاهو می کنند ولی در واقع یک کاردستی بیش نیستند و تبلیغ آن باعث منحرف کردن افکار جامعه از مسائل واقعی فناوری است، بپرهیزند. مسأله شارلاتانیزم علمی مسأله مهمی است که باید کنترل شود . یکی از معضلات کشورهای جهان سوم این است که چون احساس عقب ماندگی می کنیم، ممکن است با پیشرفت ناچیزی دچار شتاب زدگی شویم و فکر کنیم اتفاق بزرگی افتاده و فضا برای سوء استفاده شارلاتان های ی علمی ایجاد شود. سیستم هایی وجود دارد که با استفاده از بانک های اطلاعاتی، این مشکلات را اندک می کند. ما باید با کمک سازمان هایی که در این کار تجربه دارند، برای تشکیل این بانک های اطلاعاتی بکوشیم. کاربرد این سیستم ها این است که اگر از تحلیل گری دعوت می شود، پرونده ای در مورد او باشد که بدانیم او چه کاره است. با این سیستم می توان مراقب بود که شارلاتان ها وارد برنامه ها نشوند.

3-8) مثال ها و سوژه ها
جهت آشنایی عینی تر با برخی مثال ها و سوژه های فرهنگ سازی فناوری، مثال های زیر ارائه می شوند.

شباهت های حوزه ساختمان با حوزه پزشکی

چرا فکر می کنیم فقط حوزه پزشکی با جان مردم ارتباط دارد؟ همان گونه که در حوزه پزشکی ، علاوه بر بحث های علمی، مردم می خواهند با بحث «مدیریت بیمارستان» آشنا شوند و بدانند که سیستم اورژانس کشور یا دقت آزمایشگاه های پزشکی کشور چگونه است؟ باید چگونه باشد. در سایر حوزه های علمی نیز مردم باید با مسائل مدیریتی پیرامون آن حوزه آشنا شوند. برای مثال در حوزه ساختمان، برای مردم مهم است که چه سوء مدیریت هایی، موجب این همه آسیب پذیری در بحث زلزله شده است. علوم مربوط به ساختمان هم مانند علم پزشکی، با جان مردم سرو کار دارد. مردم باید بدانند؛ دنیا در زمینه پیش بینی زلزله چه پیشرفت علمی داشته است. باید بدانند که حتی ارتفاع ساختمان در مناطق مختلف شهرها باید متفاوت باشد. در برخی مناطق، ساختمان بلند از نظر زلزله امن تر است و در برخی مناطق، ساختمان کوتاه ایمنی بیشتری دارد.

صنایع دریایی

ما صنعت دریایی را در کشورسال ها به کلی فراموش کردیم. شهرهای ساحلی در همه جای دنیا، ثروتمندترین شهرها هستند. اما در کشور ما این گونه نیست و ین مناطق محروم ترین مناطق هستند. آیا تبلیغات وسیع روی پتانسیل صنعت دریایی و اقتصاد دریایی کشور، منجر به رونق این مناطق و اشتغال آفرینی نخواهد شد؟
در بخش صنایع دریایی، سوژه های زیادی از جمله : فرصت های تعمیرکشتی، اشتغال زایی با «صنعت اوراق کشتی» سودهای کلان کشورهای حوزه خلیج فارس از سوخت رسانی به کشتی های عبوری، جای گزینی شناورهای سنتی و تأثیر آن بر زندگی مردم و غیره وجود دارد. همچنین می توان در برنامه های تلویزیون، استان های جنوبی کشور را نشان داد که فقر و اعتیاد در این مناطق بیداد می کند و در کنار آن نشان دهیم که صنعت کشتی سازی چه صنعت اشتغال زایی است . نشان دهیم که وقتی یک کشتی ساخته می شود، کیلومترها جوشکاری که در آن انجام می گیرد، چقدر اشتغال زا است. نشان دهیم که در بندری در امارات ، تنها برای سوخت رسانی به کشتی های عبوری، یک میلیارد دلار در سال درآمد ایجاد شده است و مناطق ساحلی ما با این همه قانون مناطق آزاد و غیره هیچ فعالیتی در این زمینه نمی کنند.
تهیه کننده : گروه مواد و نانو تکنولوژی
شبکه تحلیلگران تکنولوژی ایران
منبع:www2.irib.ir

مفاهیم فناوری

مفاهیم فناوری
امروزه اگر به سراغ اغلب مدیران کشور بروید و معنای «فناوری» را طلب کنید، پاسخ آنان شاید در این جمله ها خلاصه شود: «ما یا تجهیزات مورد نیاز را خود می سازیم و یا می خریم؛ در صورت اول، دارنده فناوری در این زمینه هستیم و در صورت اول، دارنده فناوری در این زمینه هستیم و در صورت دوم با خرید تجهیزات لازم، انتقال فناوری کرده ایم. آری تصور عمومی جامعه صنعتی و علمی ما از فناوری، چیزی جزماشین آلات نیست. ولی آیا به راستی این گونه است؟ اگر سری به کتب مدیریت فناوری ، جامعه شناسی و فلسفه فناوری و سیاست گذاری فناوری بزنید و فهرست آن ها را مشاهده نمایید، با دیدن عناوین مطرح شده، سؤالات زیر از ذهن شما خواهد گذشت:
_آیا فناوری، تعریف دقیقی دارد؟
_ چه تفاوتی بین علم، فناوری و صنعت وجود دارد؟
_ اختراع و نوآوری به چه معنا است و تفاوت آن ها چیست؟
_ چرخه عمر فناوری به چه معناست؟ مگر فناوری هم عمر دارد؟

_1 مدیریت فناوری یعنی چه ؟

_ روش های کسب فناوری چیست؟
_ انتقال فناوری به چه معناست؟ آیا تنها و اغلب به معنی خرید ماشین آلات است؟
_ شبکه فناوری یعنی چه و اجزای این شبکه کدام است؟
_ استاندارد چه تأثیری بر توسعه فناوری دارد؟
_ آیا توسعه فناوری باعث توسعه سرمایه داری و بی عدالتی و یا گسترش مفاسد اخلاقی خواهد شد؟
پاسخگویی به تمامی مسائل فوق از عهده جزوه ای مانند جزوه حاضر برنمی آید. افزون بر این باید ببینیم که پاسخگویی به چنین سؤالاتی ، تا چه حد می تواند مفید باشد.

2-1) مثالی از اهمیت آشنایی با مفاهیم فناوری

با یک مثال می توان نشان داد که مباحث مفهومی تا چه حد در جامعه مورد بی توجهی قرار گرفته است و این مسأله چه اندازه روی تصمیم گیری ها تأثیر می گذارد. برای مثال : واژه «نوآوری» در زبان فارسی معانی متفاوتی در جمله دارد و بر اساس این معانی، تصمیم گیری هم می شود. اگر منظور از «نوآوری» ترجمه innovation است، نباید آن را به معنی «هر آیده جدید» استعمال کرد. Innvoation این معنی را دارد که بایستی محصول، فرآیند یا روش جدیدی به دنیای «کسب و کار» معرفی شود. بنابراین به یک اختراع یا ایده جدید در آزمایشگاه نوآوری نمی گویند، بلکه نوآوری باید اقتصادی و معنی دار برای صنعت باشد.به طور کلی در بحث فناوری، باید از مرز اختراع عبور کرد و به دنبال ورود به بازارهای واقعی ( به خصوص بازارهای جهانی) بود؛ به همین سبب عوامل بسیاری در توسعه فناوری دخیل هستند این عوامل اغلب اقتصادی، مدیریتی، حقوقی و غیره را شامل می شوند. لذا نباید به فکر توسعه شاخص های علمی بود. «توسعه علم» به معنی این که تحقیقات علمی انجام شود و (paper ) هایی تولید شود، گامی بسیار کوچک در توسعه فناوری است. متأسفانه این بحث که تصور می شود بین «توسعه علم» و «توسعه فناوری» ، رابطه خطی وجود دارد و می گویند «علم امروز فناوری فرداست» ، نادرست است و در ادبیات مدیریت فناوری مردود اعلام شده است.البته باید به بحث فوق، بحث اهمیت خود فناوری را هم افزود . اهمیت خود فناوری، یعنی اگر در توسعه فناوری ناموفق شوید، چه بحران هایی برای کشور پیش خواهد آمد؟ چه ضایعات اقتصادی به کشور وارد خواهد شد؟ صادرات غیرنفتی کشور چه رقمی خواهد داشت و پیامد آن در بحث اشتغال و غیره چه خواهد آمد؟ به خصوص از بعد بین المللی و از بعد اثبات کارآمدی نظام چه مسائلی در پی خواهد داشت؟ غرور ملی چه وضعی پیدا خواهد کرد؟
اگر پاسخ به سؤالات فوق نشان داد که «فناوری» عاملی کلیدی در تحولات و جایگاه کشور است، آن گاه اهمیت آشنایی هنرمندان و صاحبان رسانه به مفاهیم فناوری بیش از پیش آشکار خواهد شد.

2-2) تعریف «فناوری» و رابطه آن با «علم» ، «صنعت» و «طبیعت»

سه تعریفی که از فناوری موجود است و به نظر می رسد از بقیه رایج تر باشند، عبارتند از: «عامل تبدیل منابع به کالا و خدمات»، «کاربرد علم در عمل» و «مجموعه سخت افزار و نرم افزار (نرم افزارهای مختلف شامل انسان افزار)» روی این تعاریف بحث های فراوانی وجود دارد ( البته بحث درست و نادرست در تعریف مطرح نیست ؛ ولی باید تعریفی ارائه شود که بیشترین کاربردهای واژه در زبان پوشش داده شود و جلوی انحراف گرفته شود) . برای مثال تعاریفی که فناوری را «کاربرد علم» مطرح می کنند، می توانند انحراف زا باشند؛ چرا که مفهوم و هدف علم و دانش، توسعه شناخت بشر است. اما هدف فناوری تسلط بر طبیعت و توسعه توانایی های بشر است. گاه مشاهده می شود که توسعه فناوری بر سعی و خطا استواربوده است نه بر فرمول های علمی (فرمول ها و دلایل علمی آن مدتها بعد شناخته شده است).
برای مثال : برادران رایت، وقتی هواپیما را می ساختند، در پی کشف فرمول های آیرودینامیکی نبودند (انگیزه علمی) ؛ همچنین به دنبال کسب سود (انگیزه اقتصادی) یا به دنبال پیروز شدن در انتخابات (انگیزه) سیاسی نبودند؛ آنان به دنبال پرواز کردن بودند، به دنبال تسلط بر طبیعت و ماجراجویی و غیره بودند. به این موارد اخیر، انگیزه های فناورانه می گویند که با انگیزه علمی (تلاش در جهت افزایش شناخت) متفاوت است.
البته بحث تمایز مفهومی فناوری از علم، یک بحث صرف فلسفی نیست؛ بلکه در سیاست گذاری کلان کشورها بسیار اهمیت دارد. مثل در انگلستان حدود سال یک هزار و نهصد و چهل و پنج ، بحث سیاستگذاری علم و فناوری مطرح شد. اوایل می پنداشتند عامل اصلی در سیاست گذاری فناوری، سیاست گذاری علمی است. یعنی دولت باید با حمایت از تحقیقات و آموزش که در راستای توسعه علمی است، به توسعه فناوری کمک کند. اما بعد متوجه شدند که عوامل بسیار دیگری در توسعه فناوری تعیین کننده هستند که دولت ها باید تلاش خود را صرف آن ها کنند. این عوامل اغلب ماهیت مدیریتی، اطلاعاتی ،حقوقی ، اقتصادی و غیره دارند و به «سرعت انتشار فناوری» و «استفاده سریع تجاری از فناوری» کمک می کنند. این بحث نشان می دهد که اگر تعریف فناوری با تعریف علم مخلوط شود، تا چه حد در سیاست گذاری های کشور به بیراهه خواهیم رفت.این تصور که علم و فناوری در دهه های اخیر و در حوزه های نوین به یک دیگر نزدیک تر شده اند، نیز به معنی نزدیک شدن فاصله زمانی و ساختارهای آن دو است، و به معنی مخلوط شدن مفهوم « علم » و «فناوری» نیست.شبیه همین بحث ها که در مورد تمایز مفهوم «فناوری» از «علم» بیان شد و تا این حد مشکل ساز بوده است را می توان در مورد تمایز «فناوری» از «صنعت» نیز مطرح کرد. «صنعت» مجموعه نظام یافته ای است که در آن تولید کالا و خدمات اتفاق می افتد. با این معنی امروزه صنعت خودروی وسیعی در کشور وجود دارد. تعریف «صنعت خودرو» این نیست که موتور خودرو را هم خودمان بسازیم، در دنیا هم معمول نیست که خودروساز، موتور و سایر قطعه ها را بسازد.
اما مشاهده می شود با وجود سرمایه گذاری زیاد در صنعت خودروی کشور و گستردگی که این صنعت در کشور دارد، همچنان مردم احساس نمی کنند که ما در این صنعت پیشرفتی داشته ایم و احساس می کنند این خودروها ساخت داخل نیستند. این مثال، مفهوم «فناوری» و تمایز آن از «صنعت» را نشان می دهد. فناوری، آن توانایی هایی است که ما را در امر تولید موفق می کند : توانایی طراحی، توانایی ساخت، توانایی تعمیر و نگه داری ، توانایی توسعه و غیره، این توانایی ها را فناوری می گویند. البته اگر بخواهیم فناوری را دقیق تعریف کنیم، باید به ابعاد دیگر نیز اشاره کنیم. برای نمونه فناوری ساخته دست و فکر بشر است؛ چیزی است که در طبیعت به طور طبیعی وجود نداشته و انسان ایجاد کرده است. این مرز «فناوری» با «طبیعت» است. همچنین باید دقت نمود این توانایی که حاصل دانش، ابداع و تجربه بشر است، به چه شکل هایی ظهور و بروز پیدا می کند. این توانایی گاهی در قالب ماشین آلات و تجهیزات ظهور می یابد، گاهی در قالب طرح ها، نقشه ها و فرمول ها، گاهی در قالب مهارت با دست و توانایی های کار گروهی، گاهی در قالب اطلاعات و ارتباطات، گاهی در قالب قوه خلاقیت و ابداع و غیره. بر این اساس، خود تجهیزات و ماشین آلات و ابزار هم در فناوری مهم هستند. همین طور ، نقشه ها و طرح ها و جداول هم مهم هستند. اما نکته مهم این است که تا مجموعه این عوامل ، باعث توانایی نشود، به آن «فناوری» نباید گفت. مثال اگر چند جزوه را به نام دانش فنی به ما بفروشند ولی ما قادر به طراحی و ساخت مجدد نشویم، «فناوری» به دست نیاورده ایم.

2-3) تعریف نوآوری و تفاوت آن با اختراع و ایده جدید

برخی نوآوری را معادل اختراع می دانند. برخی نیز نوآوری را به معنی هر ایده نو قلمداد می کنند. ولی آیا به راستی این گونه است؟ اختراع به معنی محصول، فرآیند یا سیستمی جدید است که در گذشته وجود نداشته است و بایستی جهت حفظ حقوق مخترع، به ثبت برسد (patent شود) موتور بخار و ترانزیستور در زمان خود اختراع بوده اند. اما امروزه اختراعات پیش پا افتاده هستند و اختراعات در فرآیند تولید را نیز ثبت می کنند.اما نوآوری هر چند به معنی ارایه محصول، فرایند یا روشی جدید در بنگاه است، ولی تفاوت مهمی با اختراع و مفاهیمی نظیر آن دارد. نوآوری در دنیای کسب و کار مطرح می شود و معنای اقتصادی و تجاری دارد. لذا برای افزایش رقابت مندی بنگاه ها، ممکن است آن ها از یک اختراع به راحتی نتوانند استفاده تجاری کنند.

2-4) آشنایی با برخی مدل های ذهنی

در مباحث فناوری برخی از مدل های نظری و ذهنی مباحث فناوری در زیر معرفی شده اند:
2-4-1) مدل اجزای فناوری (مدل اسکاپ)بر اساس مدلی که توسط سازمان اسکاپ (وابسته به سازمان ملل) مطرح شده است، فناوری را می توان براساس چهار جزء سخت افزار (ماشین آلات و تجهیزات)، انسان افزار(مهارت ها و توانایی های نهفته در انسان) ، اطلاعات نرم افزار (مستندات و دانش فنی) و سازمان افزار (ابعاد مدیریتی و سازمانی) تبیین نمود. در واقع فناوری به این چهار شکل تجسم می یابد.
2-4-2) مدل سطوح فناوریفناوری دارای سطوح مختلفی است که هر یک خصوصیت خود را دارند. این سطوح عبارتند از : شناخت از وجود و چگونگی کاربرد، بهره برداری (اپراتوری) ، تعمیر و نگه داری ، مهندسی ساخت، مهندسی طراحی، تحقیقات توسعه ای و تحقیقات کاربردی. این که هر کشور و هر صنعتی به کدام یک از این سطوح نیاز بیشتری دارد. انتقال فناوری در کدام یک از این سطوح انجام شود، کدامیک ارزش افزوده و اهمیت بیشتر برای ما دارد و سؤالاتی از این قبیل، سؤالات مهمی در مدیریت فناوری هستند که «مدل سطوح فناوری» قابل پاسخ گویی خواهند بود.
2-4-3) مدل چرخه عمر فناوریفناوری نیز مانند انسان ها روزگاری متولد می شود و زمانی از بین می رود. این مراحل، دوره عمر فناوری را تشکیل می دهد. برای بررسی چرخه عمر فناوری، از نموداری در این زمینه استفاده می شود که نمودار چرخه عمر فناوری نام دارد. محور عمودی، مربوط به میزان استقبال جامعه از فناوری است که اغلب سهم بازار فناوری و محصولات آن است و محور افقی به زمان اختصاص دارد. این نمودار (s) شکل است و از مناطق مختلفی تشکیل شده است. مانند: دوره تولد یا معرفی ، دوره رشد، دوره بلوغ یا اشباع و دوره زوال یا نزول که هر کدام از این دوره ها تعریف مخصوص به خود داشته و خصوصیت خود را دارند.

2-5) مدیریت فناوری

مدیریت فناوری، تخصصی میان رشته ای است که علوم پایه،مهندسی و دانش و روش های مدیریت را در بر می گیرد و بر «فناوری» به عنوان عامل خلق ثروت تأکید دارد.(تولید ثروت در این مورد فراتر از تولید پول است).مدیریت فناوری به مفهوم مدیریت سیستم هایی است که به ایجاد، کسب و استفاده ازفناوری کمک می کنند و فرض بر این است که فناوری مهم ترین عامل تأثیرگذاری در ایجاد سیستمی مبتنی بر ثروت است.در میان مباحث مدیریت فناوری، به مباحثی از قبیل: روش های کسب فناوری، مدیریت نوآوری و سیاست گذاری فناوری برخورد می کنیم.روش های کسب فناوری نیز مختلف است و به دو بخش ایجاد درون زای فناوری و انتقال فناوری تقسیم می شود. روش اول هزینه بر و زمان بر است . اما می تواند تأثیر عمیق تری بر توسعه فناوری بگذارد. انتقال فناوری نیز روشی میان بر برای کسب فناوری محسوب می شود. همه کشورها ناچار از بکارگیری آن هستند و هیچ کشوری نمی تواند به تولید درون زای فناوری بپردازد.

2-6) انتقال فناوری

«انتقال فناوری» فرآیندی است که باعث شکل گیری و جابجایی فناوری از «دهنده» به «گیرنده» می شود. منظور از «دهنده» ، همان مالک یا دارنده دانش است. انتقال فناوری فرآیندی میان بر برای دست یابی به فناوری و روش های مختلفی دارد که در زیر به برخی از آن ها اشاره شده است:
_ خرید حق امتیاز (لیسانس) :که گیرنده، حق بهره گیری از فناوری را خریداری می کند
_ فرانشیز: نوعی خرید حق امتیاز است ؛ با این تفاوت که دهنده فناوری، نوعی حمایت مدوام را به گیرنده عرضه می دارد.
_ سرمایه گذاری مشترک : دو یا چند طرفف منابع خود را در تشکیلاتی تجاری ترکیب می کنند و به واسطه آن می توانند برای توسعه فناوری، ساخت محصول یا تکمیل دانش فنی یک دیگر به تبادل دانش و منابع بپردازند.
_ پروژه های کلید در دست : انجام پروژه کاملی را از یک دهنده خارجی خریداری می کنیم، به نحوی که دهنده فناوری، کلیه مراحل طراحی، پیاده سازی و ساخت را انجام داده و فرآیند نهایی را راه اندازی کرده و جهت بهره برداری به ما تحویل می دهد.
_ سرمایه گذاری مستقیم خارجی : شرکتی ( اغلب چند ملیتی) تصمیم می گیرد تا محصولات خود را در کشوری خارجی تولید کند یا برخی منابع خود را در آن کشور سرمایه گذاری کند. این نوع سرمایه گذاری فرصتی را برای انتقال تکنولوژی به شرکتهای بومی فراهم می کند.( الزامی ندارند که این انتقال منجر به فناوری شود).
_ کنسرسیوم فنی و پروژه تحقیقاتی مشترک: دو یا چند طرف با همکاری هم تحقیقاتی می کنند. زیرا منابع هر کدام به تنهایی برای به نتیجه رساندن تحقیقات و استفاده تجاری از آن کافی نیست.

2-7) نظام ملی فناوری و زیرساخت های آن

نظام ملی فناوری، مجموعه ای از نهادهای فعال در حوزه فناوری ملی است که در تعامل با یک دیگر به سر می برند، این نظام علی رغم وجود برخی نهادهای غیرسود ده در درون خود، در مجموع دارای کارکردی اقتصادی بوده و موجب تقویت زیربنای بخش تولید در سطح ملی می شوند.برخی اجزای نظام ملی فناوری عبارتند از : مؤسسات استاندارد، مراکز ثبت (پتنت)، مراکز انتقال فناوری، صندوق های سرمایه گذاری ریسک پذیر، آزمایشگاه های ملی، مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی مراکز مطالعات و ترویج فناوری R&Dهای صنعتی، شرکتهای طراحی و مهندسی و غیره، بعضی از این نهادها اگرچه در توسعه فناوری بسیار مؤثرهستند و به عنوان زیرساخت توسعه فناوری به شمار می روند. اما دارای منافع اقتصادی نیستند. ولی در مجموع، شبکه دارای بازده اقتصادی است. در ذیل به بررسی دو نهاد از این نوع می پردازیم
2-7-1) مراکز استاندارد مؤسسات استاندارد، از مهم ترین نهادهای فعال نظام فناوری است. ضعف یا وجود نداشتن استانداردهای مناسب، معضلی است که در کشورهای در حال توسعه و حتی بعضی کشورهای توسعه یافته موانع متعددی را بر سر راه گسترش صنعت قرار داده است. وجود مراکز استاندارد و استانداردسازی، از جهت مختلف می تواند، در توسعه فناوری تأثیر داشته باشد. تضمین کیفیت و افزایش تقاضای بازار، شفافیت در همکاری ها و تقسیم کار صنعتی، تسریع تجاری سازی، حذف رقبا از بازار و غیره از این جهت ها است.
2-7-2) مراکز ثبت اختراع (پتنت)مالکیت بر آثار اقتصادی و اجتماعی یک اختراع، گونه ای از مالکیت فکری است. به طور کلی مالکیت فکری، مالکیت و سلطه قانونی است که به موجب آن صاحب اثر می تواند از منافع و شکل خاصی از فعالیت یا اندیشه ابراز شده خود، به طور انحصاری استفاده نماید. مالکیت فکری همانطور که از اسم آن بر می آید، دلالت دارد بر خلاقیت های فکری از قبیل: آثار ادبی و هنری، اختراعات، طرح های صنعتی، علائم و نام های استفاده شده در تجارت و بازرگانی و غیره یکی از انواع مراکزی که نظام مالکیت فکری آن مطرح است، مراکز ثبت اختراع یا پتنت هستند. این مراکز در توسعه فناوری نقش عمده ای داشته و باعث انتشار آسان و شفاف اختراعات و پرهیز از مخفی کاری می شوند. این مراکز از یک طرف ثبت پتنت را به عنوان یک ارزش در جامعه ترویج می کنند و از طرف دیگر پتنت خوانی را برای سایر محققان و مخترعین تسهیل می نمایند.

ترویج نانوفناوری یعنی چه؟

ترویج نانوفناوری یعنی چه؟
برای آشنایی هنرمندان ، فیلم سازان و فعالان نانوفناروی با مفاهیم فناوری و بطور اخص نانوفناوری ،همچنین ترغیب آنان برای ساخت فیلم و خلق آثار هنری در این زمینه، جزوه آشنایی هنرمندان و مروجان با مفاهیم فناوری و ویژگی ها و کاربردهای نانوفناوری توسط گروه مواد و نانوتکنولوژی شبکه تحلیل گران تکنولوژی ایران تنظیم شده است. فهرست عناوین فصل‌های آتی این جزوه به قرار زیر است:

پیشگفتار

ترویج و تبیین هر موضوعی در جامعه، به عواملی مانند «شناخت دقیق موضوع» ، «مخاطب شناسی» ، «هماهنگی در برنامه ها» و «استمرار در تبلیغ» نیاز دارد. مقوله « تکنولوژی » یا «فناوری » نیز فارغ از این مسائل نیست. از یک طرف باید فناوری و لزوم ترویج آن را شناخت و از طرف دیگر در هر موضوع، بایستی مخاطب ها و روش ها را مورد بررسی قرار داد. ترویج نانو فناوری، از اولین اقداماتی بوده که ستاد ویژه توسعه نانوفناوری کشورف تصمیم به انجام آن گرفته و آن را جهت توسعه این فناوری لازم ارزیابی کرده است. به هر حال در روند توسعه هر فناوری، ترویج و انتظار آن در کشور و آماده کردن ذهن متخصصین برای فعالیت در این زمینه همچنین ترغیب مردم برای خرید محصول‌های مرتبط با فناوری مورد نظر، از اهمیت خاصی برخوردار است. در صورت انتشار صحیح یک فناوری است که آن فناوری با اقتصاد ملی گره خواهد خورد و همه گروه های علمی و صنعتی در بهره گیری از آن شریک خواهند شد. شکوفایی صنایع مختلف و بهره گیری صحیح و حتی ایجاد و رشد فناوری جدید، بستگی به ترویج فناوری دارد. البته برای رسیدن به این هدف باید به این موضوع توجه داشت که توسعه یک فناوری، متکی به توسعه پارامترهای فنی نیست، بلکه پارامترهای دیگری را نیز در نظر گرفت از جمله زیرساخت‌های توسعه فناوری است؛ زیرساخت هایی همچون : شبکه ملی آزمایشگاهی، نظام مالکیت فکری، صندوق های سرمایه گذاری ریسک پذیر، مؤسسات استاندارد و غیره، لذا موضوع ترویج شامل همه این پارامترها می شود.
نتیجه مهم : ترویج یک فناوری، به معنی معرفی آن فناوری و کاربردهای آن نیست؛ بلکه ترویج باید زمینه ساز ایجاد سایر زیرساخت‌های توسعه فناوری و رفع مشکلات موجود بر سر راه توسعه فناوری باشد. این موضوع نیز بدون اطلاع از ادبیات «مدیریت فناوری» و درک مشکلات مبتلا به توسعه فناوری میسر نیست. جزوه حاضر که به سفارش ستاد ویژه توسعه فناوری نانو تهیه شده است، برای آشنایی هنرمندان، فیلم سازان و فعالان ترویج نانو فناوری با مفاهیم فناوری و بطور اخص نانوفناوری و ترغیب آنان برای ساخت فیلم و آثار هنری در این زمینه تنظیم شده است.

ترویج نانوفناوری یعنی چه ؟

1-1) تعریف

منظور از «ترویج نانوفناوری» ، تقویت بستر فکری – فرهنگی مورد نیاز توسعه نانوفناوری است. به گونه ای که ضمن آشنا نمودن جامعه و گروه‌های مختلف با فناوری نانو، زمینه های فکری – فرهنگی مورد نیاز برای فعالیت هماهنگ و منسجم همه عوامل درگیر در توسعه این فناوری تقویت شده و هر کس از نقش سازنده خود در این حرکت ملی آگاه شود. چنان که در پیشگفتار گفته شد، ترویج نانوفناوری به معنی معرفی فناوری نانو و کاربردهای آن نیست. بلکه تبیین عوامل و زیرساخت های مؤثر در پیشرفت این فناوری و بیان مشکلات و ایجاد فضا برای حل معضلات نیز مدنظر است. بنابراین هدف از ترویج نانوفناوری را می توان درموارد زیر خلاصه نمود.

1-2) اهداف

الف- آشنایی با فناوری نانو و کاربردهای آن
ب - بیان مشکلات مدیریتی و زیرساختی توسعه فناوری های برتر و جلب همکاری مدیران و سیاست گذاران در جهت حل این مشکلات
ج- جلوگیری از روحیه بخشی نگری و ایجاد هماهنگی بین بخش ها و تبیین نقش هر بخش
د‌- چشاندن طعم پیشرفت به جامعه و ایجاد غرور ملی
البته باید در این راه، از ایجاد حساسیت های خارجی و بین المللی، به وجود آوردن انتظارات بی مورد و فعال کردن فرصت طلبان علمی نیز پرهیز کرد.

1-3 ) مخاطبین (گروه های هدف)

مخاطبین ترویج نانوفناوری، گروه های مختلف جامعه هستند که می توانند به نوعی در پیشبرد این فناوری نقش ایفا نمایند. از جمله می توان به این اقشار اشاره نمود:
الف – مسؤولین و سیاست گذاران کلان کشور
ب – مسؤولین، نمایندگان مجلس و مدیران اجرایی
ج – نهادی پشتیبان (مانند: بانک‌ها، گمرک، استاندارد و غیره)
د – دانشگاهیان (اساتید، دانشجویان) و محققان
ه – مدیران و متخصصین صنایع
ر – دانش آموزان و نوجوانان به عنوان نسل فردا
ی – عموم مردم به عنوان مصرف کننده نهایی و حامی

1-4) پیام های مورد نظر جهت هر گروه هدف

پیام‌های مورد نظر جهت انتقال به هر یک از گروه های هدف هفت گانه فوق عبارتند از:
1- مسؤولین و سیاست گذاران کلان کشور : آشنایی با نانوفناوری و در ک نقش آن در توسعه ملی و میزان تأثیر آن درآینده کشور در جهت حمایت همه جانبه و تسهیل تصمیم گیری دراین حوزه مورد نظر است.
2- مسؤولین ، نمایندگان مجلس و مدیران اجرایی : آشنایی با نانوفناوری و آشنایی با نحوه مدیریت این فناوری در بخش های مختلف همچنین درک اهمیت آن در توسعه ملی، در جهت مشارکت و جلب همکاری آنان در طرح های توسعه نانوفناوری دومین مورد است.
3 – نهادهای پشتیبان (مانند: بانک ها، گمرک، استاندارد و غیره) : آشنایی با نانوفناوری و درک اهمیت آن در توسعه ملی و آشنایی با تسهیلات، قوانین و زیر ساخت هایی که برای رشد و توسعه فناوری های برتر باید در نظر گرفت، در جهت فراهم نمودن بستر مناسب برای رشد و توسعه نانوفناوری است.
4 – دانشگاهیان اساتید، دانشجویان و محققان: آشنایی با نانوفناوری و درک تأثیراتی که این فناوری در آینده زندگی بشر دارد و آشنایی با اقدام ها و اهتمام مسؤولان در این زمینه به نحوی که اعتماد و خودباوری لازم در دانشگاهیان و محققان ایجاد شود. تعلیم و تعلم، فعالیت های تحقیقاتی و کلیه فعالیت های مرتبط با توسعه فناورری نانو در دانشگاه ها با نهایت جدیت و در راستای هدف تعیین شده از طرف ستاد و نیازهای کشور انجام گردد و در نظام ارزش گذاری و ارتقای اساتید در دانشگاه ها، فعالیت در زمینه فناوری نانو با اولویت بیشتری مورد تشویق قرار گیرد.
5 – مدیران و متخصصین صنایع : آشنایی با نانوفناوری و درک تأثیری که از بعد صنعتی این فناوری می تواند در ارتقای خواص مختلف و ارزش افزوده محصولات داشته باشد، در جهت افزایش سرمایه گذاری های صنعتی و تحقیقاتی در این زمینه توسط بخش های صنعتی خصوصی و دولتی و هم راستا شدن با اولویت های کلان کشورپنجمین مورد است.
6- دانش آموزان و نوجوانان به عنوان نسل فردا: آشنایی با نانو فناوری، درک تأثیرات آن در آینده جهان و ارتباط آن با رشته های مختلف دانشگاهی ، آشنایی با اقدام مسؤولین و محققین کشور در این زمینه و ایجاد سنخیت بین شرایط کشور و امکان توسعه نانوفناوری در جهت ایجاد انگیزه در نسل آینده برای توجه به این فناوری و خودباوری و امید به موفقیت کشور در آینده نزدیک از دیگر پیام های مورد نظر است.
7 - عموم مردم به عنوان مصرف کننده نهایی و حامی : آشنایی با نانوفناوری و تأثیراتی که این فناوری در افزایش رفاه و بالا بردن سطح زندگی فردی و اجتماعی، رفع معضلات اقتصادی و اجتماعی کشور دارد در جهت اصلاح فرهنگ مصرف و توسعه بازار محصولاتی که به کمک نانوفناوری به جامعه عرضه می شوند و آشنایی با تلاش های در فصول بعد، علاوه بر بیان مفاهیم فناوری، برخی ساختارهای مورد نیاز برای توسعه آن نیز معرفی شده تا نقش رسانه ها در توسعه فناوری در کشور مشخص تر شد. امید که هنرمندان و مروجان عزیز، با بذل هنر خویش در این راه، کشور را در رسیدن به حد اعلای پیشرفت و دستیابی به فناوری های high-tech به خصوص نانوفناوری یاری نمایند.

پدیده ای به نام طب هسته ای (پزشکی هسته ای)

پدیده ای به نام طب هسته ای (پزشکی هسته ای)
مقدمه:

یکی از روشهای تشخیصی و درمانی ارزشمند در طب، پزشکی هسته ای می باشد. که تبلور آن از ابتدا تا کنون تلفیقی از کشفیات مهم تاریخی بوده است. اولین جرقه در سال 1895 با کشف اشعه X و در 1934 با کشف مواد رادیواکتیو زده شد. اولین استفاده کلینیکی مواد رادیواکتیو، در سال 1937 جهت درمان لوسمی در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی بود. بعــــــد از آن در 1946 با استــــــفاده از این مواد توانستند در یک بیمار مبتلا به سرطان تیروئـــــید از پیشرفت این بیماری جلوگیری کنند. البته تا 1950 کاربرد کلینیکی مواد رادیواکتیو بطور شایع رواج نیافت و مسکوت ماند. طی سالهای بعد از آن متخصصین و فیزیکدانان به این واقعیت پی بردند که می توان از تجمع رادیو داروها در ارگان هدف تصاویری از آن تهیه نمود و یا به درمان بافت آسیب دیده کمک نمود. بطوریکه در اواسط دهه 60 مطالعات بسیاری در خصوص طراحی تجهیزات لازم آغاز گشت. در دهه 1970 توانستند با جاروب نمودن از ارگانهای دیگر بدن مانند کبد و طحال، تومورهای مغزی و مجاری گوارشی تصاویری را تهیه نمایند. و در دهه 1980 از رادیو داروها جهت تشخیص بیماری های قلبی استفاده نمودند و هم اکنون نیز با ضریب اطمینان بسیار بالایی از پزشکی هسته ای در درمان و تشخیص و پیگیری روند درمان بیماریها استفاده می گردد. طب هسته ای از جمله گرایش های تخصصی درشاخه های پزشکی است ودارای اهمیت و نقش قابل ملاحظه ای دربهبودی بیماران و مطمئن ترین روشها و سبکهای تشخیص اشعه ای برای تشخیص بیماریها و علاج آنها در عصر امروزی است.
این شاخه ازعلم که کاربرد آن در پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار است دارای کارایی و توانائی های فوق العاده درتشخیص عضو مصدوم و کم کاری یا نقص و ضعف در انجام وظیفه توسط هر کدام از اعضای جسم انسان است که به واسطه تغییرات شیمیایی معین در عضو مورد بررسی قرار می گیرد. به وسیله این روش وسبک پزشکی می توان بیماری را درمراحل اولیه و قبل از وارد شدن به مراحل مزمن و بدخیم و لاعلاج بهبودی به موقع و زودهنگام با تشخیص و جلوگیری ازگسترش بیماری انجام داد. البته کاربرد طب هسته ای تنها به مرحله تشخیص محدود نمی گردد بلکه دارای نقش اساسی در بهبودی بعضی از بیماریها دارد بدین شکل که با تزریق یا اعطای مقداری از ماده مخصوص و متفاوت با اشعه ای که در تشخیص به کار می رود در مسیر و مراحل بهبودی بیمار کاربرد دارد. بدین صورت که این ماده در محلهای بیماری و مختل متمرکز گردیده با تمرکز اشعه به محل و ریشه کنی بیماری و عامل بیماری ومحدود و بسته نمودن بیمار (عارضه دیده) از توسعه وگسترش و رسوخ بیماری وحمله به دیگر اعضا و تسری به محلهای دیگر جسم بشر جلوگیری می نماید بدون اینکه اثر جانبی مضر و منفی بر قسمتهای دیگر جسم داشته باشد.
کاربرد و اهمیت طب هسته ای درموارد زیر قابل لحاظ است:1 ـ تشخیص سریع و رود هنگام بیماری؛
2 ـ تعیین مقدار نقض و اختلال در عضو بیمار؛
3 ـ سهولت انجام آزمایش و بررسی های لازم و عدم وجود هر گونه فشار و یا محدودیتها و شرایط خاص برای بیمار چه قبل یا درحین انجام آزمایش و یابعد از آزمایش و بررسی؛
4 ـ کم بودن مقدار اثر تشعشع بر بیمار درهنگام بررسی وآزمایش نسبت به انواع اشعه های دیگر؛
5 ـ دادن توانایی لازم به بررسی لحظه به لحظه و با ضریب دقت بالا در خصوص حالت بیمار؛
6 ـ گزارش دقیق درمقدار تأثیر کار مراقبتهای پزشکی ودروه های درمان بهبودی بیمار؛
7 ـ گزارش دقیق از نتایج عملهای جراحی در بعضی از بیماریها؛
دراین کار یک تیم از متخصصین پزشکی اتمی متشکل از پزشکان متخصص و درکنار آنها گروهی از متخصصین فیزیک و ماهر با درایتی تمام در خصوص کیفیت راه اندازی و دستمال و کار دستگاه های Gammacameya )گاماکامیرا(مخصوص، بر آزمایش و بررسی در کار پزشکی اتمی و به تبع آنها دستگاه های کامپیوتر وبرنامه های تحلیل وتفسیر آزمایش وگزارش کامل می پردازند.

آزمایش های طبی هسته ای:

از امتیازات بارز و برجسته آزمایشات طب هسته ای (اتمی) آن است که احتیاج به هیچ گونه مقدمات، زمینه ها و آمادگی های اولیه بیمار جهت اجرای آزمایش قبل از انجام کار همچون عدم خوردن غذا و یا دادن ماده وداروی لازم قبل وهنگام اجرای آزمایش ندارد.
دراین روش مواد متشعشه مخصوص ومواد هدایت کننده خاص، بسته بر نوع آزمایش مربوط به بیماری، موجود می باشد. این ماده در آزمایشگاه خاص بوسیله یک کادر فنی و متخصص جهت تهیه مقدار لازم مربوط به آن آزمایش و بیماری تهیه می گردد و ماده مذکور از راه تزریق وریدی و یا دهان و یا بسته به نوع آزمایش به بیمار داده می شود و بعد از مدتی ماده مذکور درعنصر مورد بررسی و آزمایش متمرکز و قرار می گیرد پس از آن بیمار به شکل خاصی، بستگی به نوع آزمایش، کیفیت و شکل قرار گرفتن بیمار برای انجام آزمایش را در زیر دستگاه گاماکامیرا مشخص می کند تا بدین شکل اشعه، صادره از جسم بیمار را دریافت نماید. این اشعه با چشم غیر مسلح و مجرد قابل رویت نسبت - و بدین ترتیب دستگاه گاماکامیرا اشعه مذکور را بر یک پیام الکتریکی معین تبدیل نموده آنرا به دستگاه کامپیوتر متصل وتابع به دوربین منتقل نموده که به نوبه خود این پیام و ارتباط را بصورت معلومات و محاسبات خاص تفسیر نموده و بر صفحه مانیتور کامپیوتر نمایش می دهد و بعد از تحلیل و تفسیر و تشخیص نتایج حاصله بواسطه یکسری برنامه علمی و پیشرفته و تخصصی نتیجه را بر روی یکسری فیلم یا برگه های خاص ثبت نموده تحویل بیماری می دهند. امروز طب هسته ای (اتمی) توانسته است نقش مهمی را در تشخیص بیماریهایی همچون دستگاه عصبی، گردش خون، غدد لنفاوی، دستگاه تنفس و گوارش وهضم ونیز بیماریهای استخوان واقسام سرطان وغیره ایفا نماید.
طب هسته ای امروزه نقشی مهم و رشدی پیشرفته در بهبود بیماریهاطی نموده است. با دادن مقداری مناسب از ماده متشعشه که دارای قدرت در قرار گرفتن در محل عارض دیده و مصاب به بیماری بدون عوارض جانبی منفی و یا تأثیر بر محل های دیگر و سالم جسم می توان بیمار را علاج نمود.

ضریب دقت و صحت آزمایشهای طب هسته ای:

وقتی که اتم واتمی به گوش برسد بلافاصله اولیه تعریف و معنایی که ازاین کلمه و لفظ به ذهن بیشتر واکثریت قریب بر اتفاق مردم خطور می کند همان معنای سند اول ماده اتمی است که در موارد نظامی و تسلیحاتی کاربرد دارد که از اثر منفی بالایی برجسم انسان برخوردار است. مواد متشعشه اتمی (هسته ای) که درطب هسته ای (اتمی) استفاده می شوند موادی خاص بوده که برای استعمال واستفاده برروی انسان جهت تشخیص وعلاج در امور پزشکی، هیچ گونه اثر منفی تا به حال از آنها گزارش نگردیده است. این مواد توسط شرکتهای معروفی در سطح جهانی جهت اینگونه مصارف خاص تهیه می گردند. سپس در آزمایشگاه ها و لابراتورهای خاص در خصوص سلامت و صحت وعادی آنها از هر گونه عوارض میکروبی وهسته ای مضمر برانسان مورد بررسی وآزمایش قرار می گیرند. سپس آنها را در ظروف خاص سربی جهت سهولت حمل و جا به جایی بدون هیچ گونه خطری گذاشته می شوند. ماده متشعشه که به بیمار داده می شودبرای مدت کوتاهی درجسم بیماور می ماند و قسمت اعظم آن از طریق ادرار و تعرق تنفس و موارد دیگر از جسد وجسم انسان خارج و دفع می گردند اضافه براینکه خود آن ماده، خود به خود از لحاظ فیزیکی برحسب نصف عمر هر ماده تحلیل می رود.
این مواد مشعشعه هیچ گونه تأثیر منفی بر همراهان بیمار و شاغلین در طب هسته ای ندارد و از هیچ نیازی به جدا نمودن بیمار در محل خاص از دیگران جهت آزمایش و یا پوشیدن لباسهای مخصوص سربی برای شاغلین دراین قسم همچون (اشعهx) ایکس که تشعشع مضر رادیو اکتیو داشته باشد ندارد. و این مواد حتی به نوزادان تازه متولد شده نیز قابل تجویز می باشد بطوری که هیچ ضرری متوجه آنها نیست.
برای زنان باردار (آبستن)نیز هیچ تأثیر منفی وضرری برجنین آنها ندارد و لیکن تجویز آنها مگر در هنگام ضرورت حاد توصیه نمی شود. در حالات مشابه به مقدار خیلی کم و کمتر از میانگین معمول قابل تجویز می باشد. برای زنان شیرده نیز انجام آزمایشات و بررسی های پزشکی بدون هیچ ضرری بر طفل شیرخوار انجام می شود و فقط توصیه می شود که پس از انجام آزمایش به مدت یک تا دو روز شیردادن قطع گردد. وبعد از آن می توان شیردادن را به شکل عادی و طبیعی ادامه داد.
بصورت عام می توان که زمان کشف طی هسته ای (اتمی) به اوائل قرن بیستم می رسد که تا به حال هیچ گونه خطر و اثری منفی از آزمایشات و بررسی های پزشکی از این مواد مخصوص در طب هسته ای که بر صحت و سلامت انسان اثر گذاشته باشد و یا حالات وعواقب و عوارض سرطانی وتأثیرات منفی بر جنین داشته باشد گزارش نشده است.حتی گزارشی از بیماران سرطانی مداوا شده توسط این ماده مخصوص مبنی بر شدت مضاعف شد حالات سرطانی ارائه نگردیده است.

تــــاریخ حوادث و وقایع مــهم در پزشکی هسته ای :

1896 هنری بکرل اشعه مرموز ساطع شده از اورانیوم را کشف کرد.
1897 ماری کوری این تابش مرموز را رادیواکتیوینه نامید.
1901 هنــری الکـــسا نــــدر دانــــلوس و یوگن بلاچ ، رادیوم را در تماس با ناراحتی پوستی توبرکولوز قرار دارند.
1903 الکــــــســــاندر گراهـــامبل, جاگذاری منبع اورانیوم در داخل و یا نزدیکی بافت تومورال را پیشنهاد نمود.
1913 فــــردریــــک پــــروســچر ، برای اولین بار مطالعه درمان بیماریهای مختلف را بتوسط تزریق ور یدی اروانیوم را بنیان نهاد.
1924 جرج. د. هوسی ، کریستینسن و لومـــــهولت ، اولین ردیـــــــاب رادیواکتیو ( 210 Pb و 210 Bi ) را بر روی حیـــــــوانات آزمایش نمودند.
1932 ارنست لارنس و استانلی لیوینگستون ، اولین ذره را بدون استفاده از ’’‌ ولـــتاژ های بالا و بواسطه شتاب دادن یونهای نوری تولید نمودند. این اولین گام در تولید مقادیر قابل توجه رادیو نوکلو ئیدها بود.
1936 جان لارنس و برادرش ارنست ، اولین کاربرد کلینیکی رادیو نوکلو ئیدهای خاص را در درمان لوسمی بوسیله P 32 بنیان نهادند.
1937 جان لیـــــوینگود ، فــرد فیــــــــر برادر و گلیــــن سیبورگ ، 59 Fe را کشف کردند.
1939 امیلیو سگره و گلین سیبورگ تکنسیم m 99 را کشف کردند.
1940 راکفلر ،اولین سیکلو ترون را جهت تولید رادیوایزوتوپهای ویژه پزشکی در دانشگاه واشنگتن اختصاص داد.
1946 ســـا مو ئل. ام. ســـــدلــــــین لئــــو. د. مارینــــلی و الیــــــنور اشری , یک بیمار با سرطان تیروئید را با 131 I درمان کردند.
1947 بنـــدیکت کا سن ید رادیواکتـــــــیو را جهت تشخیـــــــص و افتراق ندولــــــــهای بد خیم و خوش خیم تیروئید بکار برد. 1948 ¬ آزمایشگاه ابت, استــفاده از رادیو ایزوتوپها را آغاز نمود.
1950 ک. آر. کــــریســــپل و جان. پ. استراسلی، سرم آلبومین انسانی نشاندار شده با I 131 را برای تصویربرداری از حجم خون داخل قلب استفاده نمودند.
1951 سازمان دارو و غذای آمریکا ( FDA ), استفاده از I 131 را برای بیماریهای تیروئید تأیید نمود. این اولین مصوبه FDA در رابطه با رادیو ایزوتوپها بود.
1953 گوردن براونل و اچ. اچ. سویت یک آشکارساز پوزیــــــــترونی را، بر اساس شناسایی فوتـــــونهای حاصل از پدیده فنا و شمارش برخــــوردهای حاصل ساخت.
1954 دیوید کول ، یک سیستم ثبت فوتونی را برای اسکنــینگ ( Scanning ) رادیو نــــــوکلئیــــــدها اختراع کرد. این پیشرفت پزشکی هســـــته ای را هم جهت با رادیــــــولوژی به سمت پیشرفتهای بیـــــشتر هدایت نمود
1955 رکس هاف, میزان خروجی قلب را با استفاده از سرم آلبومین انسانی نشاندار شده با 131 I اندازه گیری نمود.
1958 هــال انگـــــر ( Hal Anger) دوربین سنتیلا سیون را اختراع نمود. بــــدینوسیله تصویربرداری دینامیک نیز در پزشکی هسته ای مقدور گشت.
1960 لوئیس. ج. استا نگ و پاؤل( جیم) ریچارد ، دز آگهی فروش ژنراتـــــــــورهای تکنسیـــم m 99 و دیگر ژنراتـــــورهای ساخت آزمــــــــایشگاه ملــی بروک هــــــون (Brookhaven) را تبلیغ کردند.
تا آن زمان هنوز تکسنیم m 99 در پزشکی هسته ای استفاده نشده بود.
1962 دیوید کول ،بازسازی تصاویر توموگرافی نشر شده را ابداع نمود. بعدها این روش SPECT, PET نام گرفت.
تعمیم این روش در رادیولوژی همان CT می باشد.
1963 تنظیم ملزومات و قوانین داروهای جدید مرتبط با رادیو داروها را به سازمان انرژی اتمی واگذار نمود.
1969 سی. ال. ادوارد( ( C.L. Edwards تجمع 67 Ga را در سرطان گزارش نمود.
1970 اعلام نمود که با توجه به کاربردهای این مواد، رادیـــــــو داروها را می توان با عنوان دارو خطاب نمود. ایـــــن روند تا ژوئن 1977 کاملاً جا افتاد.
1971 ¬ سازمان پــــزشکی آمریکا , پزشـــکی هسته ای را به عنوان یکی از شاخه های طب به رسمیت شناخت.
1973 اچ ویلــــــــیـــــــــام استـــــراس ، تست ورزش را بعنوان اسکن میوکارد معرفی نمود.
1976 جان کـــیز اولین دوربین SPECT را طراحی نمود و رونالد جازاک اولین هــد ( Head ) دوربین SPECT را طراحی کرد.
1978 دیـــــــویـــد گــــــــلدنبـــــــرگ, از آنتی بادی های نشاندار شده با مواد رادیواکتیو جهت تصویربرداری از تومورها استفاده نمود.
1981 جــی. پـــــی. مـــچ ( J.P. Mach) آنتی بادی های تک کلنی نشاندار شده با مواد رادیواکتیو را جهت تصـــــویربرداری از تومورها بکار برد.
1982 استیو لارسون و جف کاراسکو ایلو ،بیـــــــماران سرطانی ملانـــــومای بد خــــیم را با آنتـــــی بادی های تک کلنی نشاندار شده با I131 تحت درمان قرار داد.
1989 اولـــــین رادیو داروی پـوزیترون را جهت تصویربرداری پرفیوزن ملانوما تصویب نمود.
1992 اولین رادیو داروی آنتـــی بادی تک کلنی را جهت تصــــویربـــرداری از تومور تصویب کرد.

نتیجه گیری

طب هسته ای شاخه ای از پزشکی نوین با تکنولوژی مدرن جدید و پیشرفته پزشکی روز نقش مهمی را در تشخیص و علاج و بهبودی بیماریهای مختلف ونیز تنظیم برنامه مداوا و معالجه بیمار داشته وایفا می کند واز امتیازات کار در این شاخه از پزشکی سهولت در بررسی و آزمایشات پزشکی بر بیمار وعدم وجود اثرات منفی و عوارض جانبی و یا عود یا مضاعف شدن وشدت و یا خسارت حجمی بر بیمار است.

انرژی پاکیزه

انرژی پاکیزه

تولید الکتریسیته پاکیزه از «منابع جدید جایگزین شونده» مانند خورشید، باد، توده‌های زیستی و نیروی ناشی از حرارت مرکزی زمین، نیازمند حمایت شدید است.
اما ظرفیت جمعی این فناوری‌ها برای تولید برق در دهه‌های آینده محدود است.
پیش بینیهای نشان میدهد که حتی با 20 سال حمایت تحقیقاتی و یارانه‌ای، این منابع جدید جایگزین شونده می‌توانند کمتر از 3 درصد از برق جهان را تأمین کنند.
کارشناسان امور محیط زیست در زمینه هشدار نسبت به این که تغییرات فاجعه‌بار آب و هوایی یک خطر واقعی و حتمی است، نقش ارزشمندی ایفا کرده اند.
این مسأله نیز اهمیت حیاتی دارد که آنان باید برای یافتن راه‌حل‌های این مشکل نیز به همین اندازه واقع‌گرا باشند.
ما حتی با حداکثر ذخیره‌سازی انرژی و چشم‌اندازی که پوشیده از صفحه‌های گیرنده انرژی خورشیدی و نیز آسیاب‌های بادی است، باز هم برای تأمین بیشتر نیازهای مربوط به انرژی خود به منابع معتنابهی از آن نیاز داریم که به طور 24 ساعته برق تولید کنند.
نیروی هسته‌ای مانند انرژی خورشیدی، باد و آب، می‌تواند بدون تولید دی‌اکسید کربن یا انتشار سایر گازهای گلخانه‌ای برق تولید کند.
تفاوت اساسی انرژی هسته‌ای در آن است که این انرژی تنها گزینه‌ای است که می‌تواند منابع گستردة الکتریسیته پاکیزه را در مقیاس جهانی تولید کند.
چنانچه بخواهیم نیاز بیکران جهان را به انرژی پاکیزه تأمین کنیم، باید نیروی هسته‌ای و «منابع جدید جایگزین‌شونده» را اگر چه رقیب یکدیگر محسوب می‌شوند، به عنوان شریک یکدیگر در نظر بگیریم.

ضرورت استفاده از نیروی هسته‌ای

جهان ما بدون گسترش سریع انرژی هسته‌ای نمی‌تواند نیازهای روبه‌ افزایش خود را در زمینه انرژی به شکلی پاکیزه رفع کند.

انرژی هسته‌ای امروز

استفاده از نیروی هسته‌ای از 40 سال پیش آغاز شد و اینک این نیرو همان اندازه از برق جهان را تأمین می‌کند که 40 سال پیش به وسیله تمام منابع انرژی تأمین می‌شد.
حدود دوسوم از جمعیت جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که نیروگاه‌های هسته‌ای آنها در زمینه تولید برق و زیرساخت‌های صنعتی نقش مکمل را ایفا می‌کنند.
نیمی از مردم جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که نیروگاه‌های انرژی هسته‌ای در آنها در حال برنامه‌ریزی و یا در دست ساخت هستند.
به این ترتیب، توسعه سریع نیروی هسته‌ای جهان مستلزم بروز هیچ تغییر بنیادینی نیست و تنها نیازمند تسریع راهبردهای موجود است.
امروزه حدود 440 نیروگاه هسته‌ای در 31 کشور جهان برق تولید می‌کنند.
بیش از 15 کشور از مجموع این تعداد در زمینه تأمین برق خود تا 25 درصد یا بیشتر، متکی به نیروی هسته‌ای هستند.
در اروپا و ژاپن سهم نیروی هسته‌ای در تأمین برق بیش از 30 درصد است.
در آمریکا نیروی هسته‌ای 20 درصد از برق را تأمین می‌کند.

قابلیت رقابت نیروی هسته‌ای

در حال حاضر هزینه ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای بیش از ساخت نیروگاه‌هایی است که با سوخت زغال یا گاز کار می‌کنند. این تفاوت با توجه به تجربة طولانی استفاده از نیروی هسته‌ای که به کاهش دورة ساخت و افزایش طول عمر نیروگاه کمک می‌کند، در حال کم شدن است.
در صورتی که نیروگاه‌های هسته‌ای ساخته شوند، می‌توانند به دلیل استفاده از سوخت ارزان و کارآیی اصلاح شده، با هزینة کمتری به فعالیت خود ادامه دهند.
بنابراین نیروی هسته‌ای حتی در بازار فروش که چندان به خواص آن اهمیت نمی‌دهد، نیز به طور فزاینده‌ای قابل رقابت است.
درحالیکه از نظر انتشار گازهای گلخانه‌ای زیانبار برچسب قیمتی برای منابع انرژی درنظر بگیریم، به سرعت درمی‌یابیم که نیروی هسته‌ای در زمینة تولید فزایندة انرژی، آن هم در مقیاس جهانی، ارزان‌ترین و البته پاکیزه‌ترین گزینه است.

آینده هسته‌ای فراگیر

با شروع قرن بیست و یکم، انرژی هسته‌ای 16 درصد برق جهان را تأمین می‌کند.
با اجرای یک سیاست همگانی بی‌نقص، این درصد می‌تواند به سرعت افزایش یابد و بدون انتشار گازهای گلخانه‌ای و ایجاد آلودگی از موفقیت اقتصاد جهانی حمایت کند.
خوشبختانه اورانیومی که سوخت هسته‌ای است به مقادیر زیاد هم در روی زمین و هم در بستر دریا یافت می‌شود.
در دسترس بودن اورانیوم در سرتاسر جهان و با هزینه کم، عامل مهمی است که موجب گسترش سریع نیروی هسته‌ای می‌شود.
صنعت نیروی هسته‌ای سرگرم آماده کردن نسل جدیدی از راکتورهاست.
طرح‌های ساده‌تر و مطابق استاندارد موجب تسریع صدور مجوز ساخت راکتور شده و زمان و هزینه ساخت را کاهش می‌دهد و این در حالی است که حداکثر استانداردهای حفاظت در برابر حوادث، زلزله و یا حمله تروریستی نیز در آن رعایت شده است.
راه‌اندازی راکتورهای پیشرفته حتی هزینه کمتری داشته و پسمان کمتری نیز تولید می‌کند.
بدعت مهم در این زمینه تلفیق خصوصیات «ذاتی» و «تابع» ایمنی است و منظور از آن استفاده از اصول طبیعی و فیزیکی به عنوان جایگزینی برای کنترل فعال است

کانه آرایی

کانه آرایی

به علت پایین بودن درصد اورانیوم در سنگ معدن انتقال سنگ معدن به محلی دیگر به منظور جداکردن اورانیوم مقرون به صرفه نیست و بدین جهت کانه آرایی و تغلیظ در تاسیسات برپا شده در نزدیک معدن انجام می گیرد.
با توجه به ویژگی های هر کانی انجام تغییراتی در طول فرایند ضرورت پیدا می کند. کارخانه نیمه صنعتی حتی المقدور به گونه ای ساخته می شود که بتوان برخی از دستگاه ها را از مدار خارج و یا سیستم های جدیدی را به فرایند افزود.
کانه آرایی برای تهیه کنسانتره U3O8 یا کیک زرد در چند مرحله انجام می گیرد.

استخراج به صورت مایع

یکی از روش های استخراج اورانیوم استخراج به صورت مایع است. در این روش محلول های نفوذ کننده از مجاری حفر شده به معدن تزریق می شوند. این محلول ها به سرعت در سنگ معدن نفوذ کرده و استخراج آنها را به صورت نیمه مایع از مجاری در نظر گرفته شده امکان پذیر می سازد. این روش در صورتی کارساز است که یک قشر غیر قابل نفوذ در زیر بستر سنگ های معدنی وجود داشته باشد تا این کانی ها که به صورت نیمه مایع درآمده اند خشک نشده و قابل استخراج بمانند.
مزیت اصلی این روش آن است که تنها 1% از سنگ معدن توسط محلول خیس شده و استخراج می شود. بقیه محتوای سنگ در معدن می ماند.
مشکل دیگر معادن اورانیوم آن است که بعد از خاتمه بهره برداری از معدن و برچیدن تاسیسات باید از ایمن بودن محل معدن از نظر امکان نشت و پخش مواد رادیواکتیو در خاک و آب های زیر زمینی مطمئن شد. به عنوان مثال رادیوم که با مواد خیس شده همراه است ، باید به وسیله باریت یا کلرور باریم به صورت جامد و غیر قابل پخش درآید.
همچنین حلال های آلی که در فرایند استخراج به کار می روند ، باید توسط زغال فعال شده جذب شوند.

اکتشاف تکمیلی

این مرحله برای تعیین میزا ن تخمینی ذخیره اورانیوم است. با بررسی های آزمایشگاهی مانند XRF- XRD سنگ نگاری ، کانی شناسی ، میکرو شیمی و کانه آرایی ، ساختار کانی مشخص می گردد. در این مرحله نوع ذخیره و نوع کانی های حاوی اورانیوم مشخص می شود. سپس مطالعات و عملیات هیدرومتالورژیکی برای استخراج اورانیوم از کانی ها آغاز می شود.

اکتشاف اولیه

اکتشاف ذخائر اورانیوم معمولا با شناسایی مناطقی آغاز می شود که از نظر زمین شناسی برای تمرکز اورانیوم مناسب تشخیص داده شوند. اکتشافات اولیه با هواپیما یا هلیکوپتر به وسیله وسایل اندازه گیری تابشی از قبیل اشکارساز گایگر- مولر و شمارشگرهای سنتیلاسیون صورت می گیرد. اکتشافات هوایی ، یک منطقه مشخص را تحت پوشش قرار داده و محل هایی را که دارای فعالیت بیشتر هستند شناسایی می کند.
عملیات اکتشافی در محل های شناسایی شده با عملیات زمینی تکمیل می شود و به کشف معادن در قشرهای بیرونی زمین یا در عمق های 300 تا 3000 متر می انجامد.
مکان های تمرکز اورانیوم را در اصطلاح زمین شناسی شوتز می نامند و تا حدود 75% U3O8 یافت شده معمولا از همین شوتز هاست.
روش های اکتشاف معادن اورانیوم عبارتند از :
1- روش های ژئوشیمی از قبیل فلوریمتر لیزری و غیره
2- اندازه گیری غلظت رادون 222 در هوا که به وسیله آشکارسازهای آلفا و غیره انجام می گیرد.
3- اندازه گیری های ایزوتوپی مثل اندازه گیری غلظت سرب 206 یا 207 یا اندازه گیری غلظت هلیوم 4 که آخرین ایزوتوپ از سری واپاشی های اورانیوم است. غلظت بیش از سطح معمولی این ایزوتوپ ها می تواند به کشف ذخائر اورانیوم کمک کند.

معادن اورانیوم ایران

در ایران تاکنون در سنگ های پروتروزوئیک پیشین و کامبرین پیشین در چند ناحیه ساغند ، زریگان ، نریگان ، انارک ، گنبد نمکی گچین ، قلات و همچنین در ارتباط با سنگ های ماگمایی ترشیری (الموت، اهر و ...) شواهدی از اورانیوم به دست آمده است.
پیچبلند خام استخراج شده تقریبا دارای % 1 U3O8 می‌باشد که به آسانی به روش های ثقلی تغلیظ شده به % 50 U3O8 می‌رسد. روش غالب در تغلیظ کانه‌های اورانیوم لیچینگ می‌باشد.
البته در تاریخ27/9/85 معاون سوخت سازمان انرژی اتمی ایران در همایش "معرفی فناوری های هسته‌ای و دستاوردهای ملی" در مشهد گفت: ‪ ۱۴۰۰معدن اورانیوم در سطح ایران وجود دارد. در حدود 30 درصد از خاک کشور اکتشاف هوایی صورت گرفته و با توجه به نقشه‌های به دست آمده، 1000 نقطه شاخص برای اکتشاف معادن اورانیوم شناسایی شده است. ضمنا دو کارخانه اورانیوم در بندرعباس و اردکان یزد تولید کیک زرد را بر عهده دارند.
بر اساس گزارش های رسمی ایران به آژانس، ذخائر اورانیوم قطعی ایران بعد از حدود بیست سال اکتشاف و تحقیق 491 تن برآورد گردیده است که می توان معادل 876 تن منبع احتمالی قابل بهره برداری با هزینه استخراج هر کیلو 80 تا 130 دلار را نیز بر آن افزود. علاوه بر این ها فرضیات غیر قابل اثباتی در مورد وجود 4500 تن اورانیوم دیگر و یا احتمال پیدا شدن 5000 تن ذخائر جدید وجود دارد که تا کنون تائید نگشته است. برابر این آمار، منابع قطعی اورانیوم ایران را باید حدود1400 تن برآورد کرد وهر سیاستی باید با توجه به این ارقام طراحی وبرنامه ریزی شود.

معادن اورانیوم

در میان کشورهای مختلف جهان، استرالیا دارای بزرگترین معادن اورانیوم است. و ذخایر ومنابع ارزان اورانیوم به ترتیب در کشورهای استرالیا ، قزاقستان ،آمریکا ، کانادا ،آفریقای جنوبی ، نامیبیا ، روسیه ، نیجر ، برزیل، ازبکستان ، اوکراین و مغولستان قرار دارد. کانادا با 25% تولید در صدرو استرالیا و نیجر با 14.8% و 9% تولید جهانی درمرتبه دوم و سوم قرار دارند. در حال حاضر 24 کشور دارای معادن اورانیوم نزد آژانس بین المللی انرژی اتمی ثبت شده اند که به غیر از چین، پاکستان و هندوستان مابقی گزارشات رسمی منابع و معادن اورانیوم خود را ارائه می دهند.

عوامل موثر در کاهش سوخت

نیاز تکنولوژی هسته ای (به طور عمده تولید برق) در 50 سال آینده به اورانیوم طبیعی، تابع عوامل و فاکتورهای ذیل است:

1- تکامل نوع نیروگاه های هسته‌ای

امروزه 5 نوع اصلی از نیروگاه های اتمی در دست ساخت و بهره ‌برداری می‌باشند. نیروگاههای اتمی نوع PWR ،‌ BWR و PHWR بعد از سال 2020 عمده‌ ترین و اصلی ‌ترین راکتورهای قدرت در دنیا خواهند بود و این تحول در تقلیل نیاز بازار به اورانیوم طبیعی سهم به سزایی خواهد داشت.

2- مصرف مجدد سوخت

استفاده مجدد از سوخت‌های مصرف شده و مصرف سوخت نوعMOX و ارسال سوخت نسل سوم به پسمانگور که حدود 30 درصد مصارف آتی را تامین خواهد نمود ،. و برهمین مبنا کاهش نیاز بازار به اورانیوم نسل اول (اورانیوم طبیعی) را به همراه خواهد داشت.

3- تکامل درجه سوخت

بالا رفتن نرخ سوختن منجر به استفاده بیشتر از اورانیوم مصرفی و کاهش نیاز به اورانیوم طبیعی خواهد شد.

4- بهره ‌گیری از سوخت با غنای بیشتر

راکتورهای اتمی سبب استفاده بهینه از میله‌های سوخت و در نهایت کاهش اورانیوم مورد نیاز خواهند شد. و میزان اورانیوم تخلیه شده را کاهش خواهند داد.

5- بازفرآوری سوخت هسته‌ای

در سناریوهای مختلف( کم و زیاد) منجر به صرفه‌جویی اورانیوم از 12 تا 35 درصد خواهد شد. با توجه به روند فزونی درخواست بازار جهانی اورانیوم ، مسلما از سال 2020 به بعد منابع اورانیوم گران تر از هزینه تولید 80 دلار به کیلوگرم مورد بهره ‌برداری قرار خواهد گرفت.
کانسارهای اورانیوم دارای بیش از 10 هزار تن از شمار کانسارهای بزرگ به حساب می آیند و کوچکترین واحد معدنی، به کانسارهای دارای حدود 500 تن اطلاق می شود. گرچه انواع مختلفی از کانسارهای اورانیوم کشف گردیده و در دست بهره‌ برداری است، اما کانسارهای جای گرفته در میزبان ماسه سنگی که مناسب استحصال درجا هستند از انواع ارزان و اقتصادی در بازار جهانی تلقی می‌شوند.
حدود 50 % تولید جهانی از معادن نزدیک به سطح زمین ( کم هزینه ) و 32% از معادن واقع در عمق زمین ( پر هزینه ) تامین می شود.
اورانیوم ارزان رقم بزرگی را می سازد که با توسعه تکنولوژی و روی آوردن به فروشویی درجا و آن هم در ذخایر نوع ماسه سنگی مطرح است. فرو شویی مکانی یا فروشویی در جبهه های معدن ، موردی است که به دلیل مناسب بودن برای حفظ محیط زیست دوره نورسیدگی را طی می کند و نیاز به رشد و پژوهش دارد.
منابع تخمینی قابل افزایش رده ارزان قیمت در کشورهای استرالیا ، قزاقستان ، کانادا ، افریقای جنوبی ، نامیبیا و ازبکستان متمرکز است. حال آنکه اورانیوم قابل تولید بین 40-80 دلار به کیلو گرم بیشترین شانس را در قزاقستان و برزیل دارد. و اورانیوم گران قیمت (80-130 دلار به کیلوگرم ) در روسیه و قزاقستان از تناژ بالایی برخوردار است.
منابع کشف نشده اورانیوم که شامل منابع تخمینی قابل افزایش رده II و منابع حدسی است از نظر هزینه تولید ، این ذخایر عموما از رده متوسط و گران قیمت ، یعنی کمتر از 80 دلار به کیلوگرم و کمتر از 130 دلار به کیلوگرم می باشد.
مجموع ذخایر تخمینی قابل افزایش رده دو (ERA-II) برابر 3729100 تن است ، که تعداد عمده آن درآمریکا و قزاقستان می باشد، اما منابع حدسی که می تواند مورد اکتشاف در آینده قرار گیرد در مغولستان ، آمریکا ، آفریقای جنوبی و کانادا جای دارد.

منابع و ذخایر اورانیوم درمناطق مختلف

منابع شناخته شده اورانیوم برحسب قیمت تمام شده تولید در رده‌های مختلف طبقه‌بندی می شود.
برای معرفی منابع و ذخایر اورانیوم ، در یک بررسی آژانس انرژی اتمی (NEA) و آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) با در نظر گرفتن معیار های زیر :
•درجه اکتشاف و میزان دانسته های مستدل از چند و چون ذخایر و منابع
•هزینه بهره برداری اقتصادی
•میزان شناخت و آگاهی از متالورژی سرزمین
اقدام به طبقه بندی آنها در رده های مختلف نموده اند که هم ارزی آنها با تعاریف مطرح در سایر کشورها نیز ارئه شده است. مطابق این رده بندی ، بر پایه گزارش 2003 آژانس مذکور ، هزینه تولید اورانیوم در رده های کمتر از 40 دلار امریکا به هر کیلوگرم اورانیوم(USD/KgU) بین 40 تا80 دلار به هر کیلو اورانیوم ، کمتر از 80 دلار به کیلوگرم ، بین 80 تا130 دلار به کیلو گرم و کمتر از 130 دلار به کیلو گرم تفکیک کرده اند . بر مبنای این تفکیک هزینه تولید و رده بندی از مجموع 8595023 تن اورانیوم گزارش شده در رده RAR و در کشورهای مختلف تنها 1730495 قابل تولید در قیمت کمتر از 40 دلار به کیلوگرم است که فقط 20 درصد از مجموع ذخایر گزارش شده را شامل می شود .
میزان منابع تخمینی قابل افزایش رده EAR-I حدود 3887032 تن اورانیوم گزارش شده است و بدان معنی است که میزان ذخیره رده RAR ، 45 درصد می تواند افزایش یابد.
در طبقه ‌بندی NEA/IAEA ذخایر اورانیوم ، رده‌های خاصی از ذخایر برحسب درجه اطمینان از میزان ذخیره و پیشرفت عملیات اکتشافی، تقسیم می‌شوند. در رده ذخیره مطمئن (RAR) .آن بخش از کانسار قرار می‌‌گیرد که کاملا شناخته شده باشد و ذخیره تخمینی اضافی (EAR) آن قسمتی از کانسار است که بین بخش کشف شده و کشف نشده قرار داشته و خود به دو رده EARI و EARII تفکیک می‌گردد. ذخیره حدسی (SR) به منابعی اطلاق می شود که معیارها و عوامل زمین‌شناسی و کانی‌سازی نشان از وجود ذخیره دارد ، اما مقدار آن برحسب ارزیابی های مختلف، می‌تواند متفاوت باشد.
در تقسیم‌ اقتصادی ذخایر، قیمت تمام شده تولید مهم‌ترین معیار است. واژه "ذخیره " عموما به رده RAR به بهره اقتصادی (قابل تولید با سود مناسب) اطلاق می شود که قابل تولید با هزینه 80 دلار به پوند اورانیوم یا کمتر باشد.
ذخایر رده " RAR " و "EAR" به قیمت ارزان کمتر از 40 دلار به کیلوگرم اورانیوم یا کمتر از 17 دلار به پوند، قیمت متوسط 40 تا 80 دلار به کیلوگرم اورانیوم یا 20 پوند به کیلوگرم و اورانیوم گران به قیمت بیش از 52 دلار به کیلوگرم.
به نظر می‌رسد که تا سال 2010 عموما منابع اورانیوم ارزان و متوسط تامین کننده اصلی بازار جهانی اورانیوم باشد. اما از سال 2010 به بعد تولید کنندگان اورانیوم به منابع گران تر روی خواهند آورد.

تولید ومصرف اورانیوم

امروزه حدود 000/300/4 تن اورانیوم در کره زمین کشف گردیده و میزان مصرف سالانه اورانیوم در کشورهای مختلف بالغ بر65000 تن می شود. برپایه تخمین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA 1998) نیاز اورانیوم از 61500 تن در سال 1997 به 75000 تن در سال 2020 خواهد رسید که مجموع نیاز تا آن تاریخ بالغ بر 1634 میلیون تن خواهد بود. تولید 36195 تن اورانیوم در سال 1996 تنها 60 درصد نیاز جهانی را تامین می کرده و بقیه از محل ذخایر انبار شده تدارک شده است. استفاده از ذخایر انبار شده از 22000 تن در سال از 1992 شروع شده و رو به اتمام است.
حدس زده می شود که حدود 80000 تن اورانیوم هنوز به صورت انبار شده، موجود باشد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که اورانیوم تولیدی از معادن ، تا سال 2020 می‌تواند 76 تا 78 درصد نیاز بازار را تامین نماید. دیگر منابع تامین کننده برحسب اهمیت نسبی عبارتند از:
1- اورانیوم با غنای کمتر (LEU) تهیه شده ازاختلاط 500 تن اورانیوم بسیار غنی (HEU) سلاحهای هسته‌ای روسیه و انبارهای امریکا (11 تا 13 درصد) که معادل 153000 تن اورانیوم طبیعی می‌باشد.
2- بازفرآوری سوخت‌های مصرف شده (6 درصد)
3- انبارها و اورانیوم‌ در اختیار روسیه (5 درصد)
تولید اورانیوم از 36195 تن در سال 1996 به 52500 تن در سال 2005 رسید و80 درصد نیاز بازار را برآورده کرد. و در سال 2020 به 65000 تن خواهد رسید که حدود 76 تا 78 درصد نیاز نیروگاه ها خواهد بود.
در کانسارهای غیرسولفیدی، اورانیوم در سطح به صورت سیلیکات ظاهر می شود و اندکی پایین ‌تر ترکیب هیدراکسید به خود می‌گیرد.
اورانیوم در فروهشته‌های کانسارهای درونزاد به صورت حلال در آب در آمده و به هنگام تراوش و زهکش شدن در سازندهای سرراه ، می‌تواند احیاء و جای ‌گیر شود. اورانیوم می‌تواند در مواد آلی جذب (بقایای گیاهی و جانوری، یا مواد مشتق با منشاء زغالی، هیدروکربن و نفت) و جای‌گیر شود. یا با موادی نظیر فسفات، گلوکونی، رس و هیدروکسیدهای اورانیوم در تولیدات سطحی تجمع یابد. وقتی آب های زیرزمینی حاوی اورانیوم از شرایط اکسیدی به احیا گذر نماید،‌ به واسطه سد کنندگی احیایی، راسب می‌گردد و منطقه‌بندی اکسیدی – احیایی را می‌سازد.
از مقدار اورانیوم با افزوده شدن بر شدت دگرگونی، کاسته می شود. وقتی سنگهای دگرگونی با رخساره شیست سبز حاوی 4-10 × 8/2 اورانیوم به رخساره آمفیبولیت برسد، مقدار اورانیوم به 4-10×6/1 کاهش می‌یابد و در رخساره گرانولیت به ppm1-4/0 می‌رسد. این تغییرات معلول خروج اورانیوم از محیط در فراگرد دگرگونی است.

چگونگی تشکیل

در مراحل آغازین تبلور ماگمای گرانیتی ، با کاسته شدن از درجه قلیایی محیط، اورانیوم چهارظرفیتی عموما به صورت ایزومورف وارد شبکه بلورین کانی‌های سازنده سنگ می شود وگرانیت‌های پرمایه از اورانیوم را می‌سازد. بیشترین مقدار اورانیوم (تا 50 درصد از کل) درکانی‌های فرعی پرتوزا نظیر اسفن، اورتیت، مونازیت، زیرکن، آپاتیت، ایلمنیت و غیره… تمرکز می‌یابد. عمده ‌ترین کانی‌های سازنده سنگ، به خصوص کانی‌های تیره حاوی 5 تا 15 درصد از مقدار کل اورانیوم را دارا هستند. و بقیه اورانیوم به صورت میکروانکلوزیون و پراکنده در بین دانه‌ها ظاهر می شود. در توده‌های گرانیتی چند فازی، فازهای پسین عموما پرمایه‌تر از فازهای آغازین هستند. و در انواع شدیدا اسیدی یا قلیایی پسین ، مقدار اورانیوم می‌تواند تا %4- 10 یعنی ppm (50-10) افزایش یابد. فازهای پسین تبلور ماگمای گرانیتی عموما با افزایش پتانسیل اکسیداسیون توام است که این وضعیت موجب تغییر اورانیوم به حالت 6 ظرفیتی و انحلال در سیالات و بخارات ماگمایی و در نهایت مهاجرت با محلول های گرمابی می شود. مهاجرت اورانیوم در محلول های گرمابی عموما به صورت کمپلکس های کربوکسی‌ اورانیل سدیم و به مقدار محدودتری به شکل اورانیل سولفات، اورانیل فسفات، اورانیل سیلیکات و سایر کمپلکس‌ها انجام می‌پذیرد. به عنوان فرآیندی از گاززدایی و اختلاط محلول ها و تغییر در درجه‌ اسیدی آنها همراه با تغییر حرارت و فشار و تبادل شیمیایی بین محلول ها و سنگ دیواره معبر جریان، کمپلکس‌های مهاجرت می‌شکنند و اورانیوم به صورت چهار ظرفیتی از سیستم گرمابی خارج و به شکل توده‌های معدنی گرمابی جای ‌گیر می شود و کانسارهای درونزاد را می‌سازد. در شرایط اکسید ‌کنندگی محیط، اورانیوم چهارظرفیتی ناپایدار شده و به انواع 6 ظرفیتی تبدیل می‌گردد. در این شرایط اورانیوم هیدرولیز شده و کمپلکس اورانیل – کاتیون دو ظرفیتی را می‌سازد که قابلیت تحرک و مهاجرت زیاد داشته و می‌تواند در نهایت کانسارهای برونزاد را بسازد. پی‌آمد قابلیت انحلال کمپلکس‌های اورانیل تری کربنات ،اورانیل دیاکوادی کربنات ، اورانیل هیدروکسید و به مقدار بسیار اندکی اورانیل هومات ، اورانیل فسفات و اورانیل سیلیکون در محیط طبیعی یا قلیایی و ورود به آب های زیرزمینی کم عمق و آب های سطحی است. در چنین شرایطی اورانیوم از بخش‌های نزدیک به سطح زمین از کانسارهای درونزاد رها شده و زون های اکسیدی را پیرامون هاله احیایی درونزاد می‌سازد. این پدیده درکانسارهای درونزاد سولفیددار از بالا به پایین چهره زیر را نمایش می‌دهد:
یک لایه سطحی از اوپال که اورانیوم را جذب نموده است
یک افق از سیلیکات اورانیوم
یک افق از کربنات – سولفات اورانیوم
یک افق از کانی‌های اکسید اورانیوم دوباره تولید شده

شکل های ذخایر اورانیوم

ذخائر کانی اورانیوم به صورت های زیر در طبیعت یافت می شود :
1- رگه vein مثل معادن بوهم اسلواکی و ساکس آلمان . مقدار اورانیوم استخراج شده از این معادن محدود ، ولی غلظت آن به صورت U3O8 ppm, 2000 بوده است. در رگه Ranger در استرالیا 100 هزار تن U3O8 با غلظت ppm 3000 استخراج شده است. بزرگ ترین ذخائر اورانیوم در کانادا و استرالیا وجود دارد. ذخائر رگه ای حدود 21% از ذخائر با هزینه پایین جهان را تشکیل می دهد.
رگه ها از تجمع مواد شامل اورانیوم در شکاف ها و بریدگی های سنگ های سطح زمین تشکیل شده اند. وضع رگه نسبت به زمین متفاوت و زاویه آن نسبت به سطح ، بین یک زاویه 30 درجه و کمتر متغیر است.
2- معادن تخت : در این معادن اورانیوم بین لایه های قشر زمین به ویژه لایه های رسوبی ، درست مانند لایه های خامه در کیک قرار دارد. دو نوع اصلی آن شامل:
2-1- سنگ های ماسه ای (Sand stone) : مثل معادن روباز ایالت های کلورادو و ویومینگ امریکا . 41% از ذخائر ارزان قیمت اورانیوم جهان در سنگ های ماسه ای وجود دارند. اورانیوم در این معادن به صورت متمرکز در یک یا چند نقطه یا ناحیه با مقادیر مختلف و محدود به ابعاد چند صد یا چند هزار متر وجود دارد. کارنوتیت ، روزکوئلیت ، توربرنیت ، اوتونیت و حتی پیچبلند در سنگ های ماسه ای یافت می شوند. معمولا موادی که با اورانیوم همراهند عبارتند از: چوب کربونیزه شده ، بقایای گیاهان ، اکسید آهن و بعضی ترکیبات مس.
2-2- لایه های هم شکل : در این معادن مقدار اورانیوم یکسان و از نوع پست و هم شکل در لای تخته سنگ ها به صورت ذرات ریز قرار دارند.
3- در ترکیبات معدنی به صورت Conglomerate در کانادا استرالیا و افریقای جنوبی یافت می شود. در کانادا 70% ذخائر اورانیوم را سنگ های اورانیوم – کوارتز تشکیل می دهند.
4- اورانیوم به شکل محصول فرعی همراه با طلا در افریقای جنوبی یا سنگ های فسفات در مراکش وجود دارد. همچنین ذخائر قابل استخراجی در لایه های شیست یا مواد رسوبی پیدا شده است. اورانیوم در برخی معادن فسفات با منشا دریایی نیز وجود دارد که البته فراوانی بسیار کمی دارد، به طوری که حداکثر به 200 ذره در میلیون ذره می رسد. از آنجایی که این معادن فسفات مقادیر انبوهی تولید دارند، می توان اورانیوم را با قیمت معقولی استحصال کرد.
یک کانی خوب اورانیوم دارای ppm 1000 U3O8, است. غلظت U3O8 در کانی های بسیار خوب بیشتر است و کانی های تا ppm 500 کانی های متوسط هستند که هزینه استخراج آنها باید با توجه به قیمت بازار از نظر اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد.

کانی های اورانیوم

اورانیوم که همیشه در ترکیب با اکسیژن در طبیعت یافت می شود ، به صورت پراکنده در تمام قشر خارجی کره زمین وجود دارد. در سنگ های با مواد معدنی به رنگ روشن مانند گرانیت ، محتوای اورانیوم ppm 5-4 و در سنگ های بازالت با مواد کانی تیره رنگ ، محتوای اورانیوم ppm 2-1 است.
اورانیوم در طبیعت به صورت ترکیباتی که تعداد انها به 100 می رسد و از مولکول های ساده تا بسیار کمپلکس تشکیل شده است وجود دارد. بخش مهم اورانیوم استخراج شده از 12 ماده کانی به دست می آید که 7 ماده به صورت ترکیب اولیه در طبیعت وجود دارد. و 5 ماده ثانویه از ترکیب مواد اولیه با سایر مواد به وجود می آید. یکی از معروف ترین ترکیبات اولیه ، UO2 یا اورانیتیت (Uraninite) است که نوع شبه کریستالی آن Pitchblende نام گرفته است. از ترکیبات ثانویه می توان اوتونیت (Autonite) را نام برد که فرمول شیمیایی آن Ca(UO2)2(PO4).12H2O است.
ترکیبات اولیه در رگه های لوله ای شکل و پگماتیت ( دانه های درشت) دیده می شوند. و رنگ آنها معمولا قهوه ای تیره یا سیاه رنگ است. وزن مخصوص زیاد و تابندگی تیره و قیرگون دارند و در سطح سنگ ها یافت می شوند. شامل :
پیچبلند : این ماده به شکل های گرد توده های نامنظم و منحنی ، درست همانند شیشه دیده می شود. از فولاد سنگین تر و دارای همان سختی است. رنگ آن خاکستری و یا سبز تیره مایل به سیاه است.
ترکیبات ثانویه با رنگ های روشن زرد نارنجی و سبز مشخص می شوند. شکل آنها غالبا پودر یا خاکه و یا کریستال های ریز و یا صفحه های تخت می باشد. شامل :
اوتونیت : نسبتا نرم وبه رنگ زرد لیمویی روشن است. کرستال های تخت و شفافی دارد و تحت فرابنقش پرتو زرد روشن یا سبز مغز پسته ای می پراکند.
کارنوتیت : (K2(UO2)2VO4.1-3H2O) یکی از مهم ترین منابع اقتصادی تهیه وانادیوم ، رادیوم و اورانیوم است. معمولا به صورت توده خاک زرد رنگ در اطراف لایه های کوارتز موجود در صخره های شنی موجود می باشد.
تیویامونیت : زرد مایل به سبز بوده و پرتو مغز پسته ای رنگ از خود منتشر می کند.
توربرنیت و متا توربرنیت : هر دو دارای کریستال های تخت و شفاف نرم سبز روشن هستند و پرتو سبز روشن ساطع می کنند.
سایر کانی های اورانیوم شامل سنگ فسفات (Ca3(PO4)2) لیگنیت یا زغال قهوه ای و مونازیت (Ce,La,Th,Nd,Y)PO4 می باشند.

ژئوشیمی و کانی شناسی

فراوانی پوسته‌ای (کلارک) اورانیوم %4-10×5/2 ( ppm2/5( است که به صورت بارزی از سنگ های فوق بازی به بازی و اسیدی افزایش می‌یابد. ) مقدار کلارک در سنگ های فوق بازی ppm3، در سنگ های بازی ppm 5 و در سنگ های اسیدی ppm 3/5 می‌باشد. ضریب تمرکز اورانیوم برای تشکیل کانسار 400 یا به عبارتی عیار اورانیوم در کانسنگ قابل استخراج (به روش معمولی) حدود 1/0 درصد است.
در شیمی، اورانیوم دارای ظرفیت های 5.4.3 و 6 است که در طبیعت عموما با ظرفیت های 4 و 6 عمل می‌نماید. یونهای 4 و 6 ظرفیتی در پوسته خارجی دارای 8 الکترون بوده و بدین جهت از نوع عناصر لیتوفیل به حساب می‌آید که دارای میل ترکیبی زیاد به اکسیژن بوده و در طبیعت به صورت اکسید یا نمک اسید‌های اکسیژن یافت می‌گردد. اورانیوم چهارظرفیتی دارای قابلیت حلالی اندک است . حال آنکه نوع 6 ظرفیتی از حلالیت بالایی برخوردار بوده و در این حالت مهاجرت می کند.

کاربردها

باستان‌شناسان اذعان دارند که بشر از سال 79 میلادی از اورانیوم به عنوان ماده‌ای برای اضافه کردن رنگ زرد به سفال لعابدار استفاده می‌کرده‌ است. شیشه زرد رنگی با ترکیبی از اورانیوم در ناپل ایتالیا کشف شده است.
سال ها بعد از آن برای تهیه رنهای اولیه در عکاسی استفاده می شد.
قبل از دهه 1970 میلادی از اورانیوم برای متعادل کردن بدنه هواپیماها و سپر حفاظتی در برابر پرتوهای یونیزان ، از اورانیوم تهی شده به عنوان یک جزء آلیاژ فولاد و از چندین ترکیب اورانیوم در فرآوری شیمیایی به عنوان یک کاتالیست استفاده شده است.
به دلیل چگالی بالا (g/cm3 9/18) که 67 درصد از سرب بیشتر و اندکی از تنگستن کمتر است، اورانیوم را می توان در کاربردهایی همچون چرخ طیار یا وزنه های تعادلی به کار برد. برای مثال در بویینگ 747 از این وزنه ها استفاده شده است.
کاربرد احتمالی دیگر اورانیوم به علت چگالی بالا، حفاظهای پرتویی است. اگر چه خود یک منبع آلفازا است ، اما برای جلوگیری از نفوذ پرتوها بهتر از سرب عمل می کند (چهار برابر بهتر).
سایر ایزوتوپ های اورانیوم به شرح زیر است :
اورانیوم 230 با نیمه عمر 8/20 روز
231 با نیمه عمر 2/4 روز
232 با نیمه عمر 70 سال
233 با نیمه عمر 159000 سال
236 با نیمه عمر107 ×34/2 سال
237 با نیمه عمر 75/6 روز
239 با نیمه عمر 5/23 دقیقه
240 با نیمه عمر 1/14 ساعت
منبع: www.mofassr.blogsky.com

دقت وصحت در طب هسته ای

دقت وصحت در طب هسته ای

مواد متشعشه اتمی (هسته ای) که درطب هسته ای (اتمی) استفاده می شوند موادی خاص بوده که برای استعمال واستفاده برروی انسان جهت تشخیص وعلاج در امور پزشکی، هیچ گونه اثر منفی تا به حال از آنها گزارش نگردیده است. این مواد توسط شرکتهای معروفی در سطح جهانی جهت اینگونه مصارف خاص تهیه می گردند. سپس در آزمایشگاه ها و لابراتورهای خاص در خصوص سلامت و صحت وعادی آنها از هر گونه عوارض میکروبی وهسته ای مضمر برانسان مورد بررسی وآزمایش قرار می گیرند. سپس آنها را در ظروف خاص سربی جهت سهولت حمل و جا به جایی بدون هیچ گونه خطری گذاشته می شوند. ماده متشعشه که به بیمار داده می شودبرای مدت کوتاهی درجسم بیماور می ماند و قسمت اعظم آن از طریق ادرار و تعرق تنفس و موارد دیگر از جسد وجسم انسان خارج و دفع می گردند اضافه براینکه خود آن ماده، خود به خود از لحاظ فیزیکی برحسب نصف عمر هر ماده تحلیل می رود.

این مواد مشعشعه هیچ گونه تأثیر منفی بر همراهان بیمار و شاغلین در طب هسته ای ندارد و از هیچ نیازی به جدا نمودن بیمار در محل خاص از دیگران جهت آزمایش و یا پوشیدن لباسهای مخصوص سربی برای شاغلین دراین قسم همچون (اشعهx) ایکس که تشعشع مضر رادیو اکتیو داشته باشد ندارد. و این مواد حتی به نوزادان تازه متولد شده نیز قابل تجویز می باشد بطوری که هیچ ضرری متوجه آنها نیست.
برای زنان باردار (آبستن)نیز هیچ تأثیر منفی وضرری برجنین آنها ندارد و لیکن تجویز آنها مگر در هنگام ضرورت حاد توصیه نمی شود. در حالات مشابه به مقدار خیلی کم و کمتر از میانگین معمول قابل تجویز می باشد. برای زنان شیرده نیز انجام آزمایشات و بررسی های پزشکی بدون هیچ ضرری بر طفل شیرخوار انجام می شود .

کاربرد و امتیازات طب هسته ای

1-تشخیص سریع و رود هنگام بیماری؛
2-تعیین مقدار نقض و اختلال در عضو بیمار؛
3- سهولت انجام آزمایش و بررسی های لازم و عدم وجود هر گونه فشار و یا محدودیتها و شرایط خاص برای بیمار چه قبل یا درحین انجام آزمایش و یابعد از آزمایش و بررسی؛
4-کم بودن مقدار اثر تشعشع بر بیمار درهنگام بررسی وآزمایش نسبت به انواع اشعه های دیگر؛
5-دادن توانایی لازم به بررسی لحظه به لحظه و با ضریب دقت بالا در خصوص حالت بیمار؛
6-گزارش دقیق درمقدار تأثیر کار مراقبتهای پزشکی ودروه های درمان بهبودی بیمار؛
7-گزارش دقیق از نتایج عملهای جراحی در بعضی از بیماریها؛
دراین کار یک تیم از متخصصین پزشکی اتمی متشکل از پزشکان متخصص و درکنار آنها گروهی از متخصصین فیزیک و ماهر با درایتی تمام در خصوص کیفیت راه اندازی و دستمال و کار دستگاه های Gammacameya )گاماکامیرا(مخصوص، بر آزمایش و بررسی در کار پزشکی اتمی و به تبع آنها دستگاه های کامپیوتر وبرنامه های تحلیل وتفسیر آزمایش وگزارش کامل

فناوری هسته ای ابزارمهم در پژوهش های کشاورزی

فناوری هسته ای ابزارمهم در پژوهش های کشاورزی

دانایی محوری یکی از ارکان اساسی توسعه اقتصادی در بخش کشاورزی و تلاش برای خودکفایی است و دانش هسته ای هم فرایند تحقق این اهداف را سرعت می بخشد.
دانش هسته ای در فعالیت ها و طرح های توسعه کشاورزی کاربردهای متنوعی دارد که به انها اشاره می شود و پس از ان تاریخچه تحولات دانش هسته ای کشورمان ارائه خواهد شد.

تولید ابزارهای مقاوم به شوری و سرما

با پرتودهی بذرها می توان آنها را در برابر آب و خاک شور و مناطق سرد مقاوم کرد و از این طریق در مناطق کویری هم می توان گیاهان مقاومت را کاشت و بارور کرد.
این اقدام زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی به منظور افزایش سطح زیر کشت در زمین های شور و مناطق خشک در مناطقی از استان های خوزستان، گلستان و یزد در حال انجام است.
در این روش با استفاده از پرتودهی گاما صفات مقاومت به شوری یا سرما ایجاد می شود، این تحقیقات هم اکنون روی گندم، دانه روغنی کلزا و برنج در حال انجام است.
طرح تحقیقاتی مقاوم سازی درخت اکالیپتوس به شوری و خشکی با استفاده از انرژی هسته ای به شکل پرتودهی گاما در دست اجراست.در صورت مقاوم سازی این درخت به شوری و خشکی، با استفاده از ان از حرکت شن های روان و فرسایش خاک جلوگیری می شود و شاهد سرسبزی منطقه و تامین علوفه دام به علت تثبیت خاک خواهیم بود.

تولید میوه های بدون هسته

مراکز تحقیقاتی جهادکشاورزی بیشترین همکاری را با سازمان انرژی اتمی دارد و یکی از طرح های مشترک تولید پرتقال، نارنگی و پرتقال کم هسته در باغات تنکابن است.
خیام نکویی رئیس موسسه تحقیقاتی بیوتکنولوژی جهادکشاورزی می گوید: با استفاده از روش پرتوتابی گاما به بذر مرکبات یا میوه های هسته دار می توان با اصلاح ژنتیک میوه های با هسته کوچک یا بی هسته تولید کرد که علاوه بر خوش خوراک بودن می تواند در جذب بازارهای بین المللی و ارتقای کیفیت محصول مرکبات و میوه های هسته دار موثر باشد.

افزایش ماندگاری محصولات کشاورزی

رئیس موسسه تحقیقاتی بیوتکنولوژی جهادکشاورزی افزایش ماندگاری میوه به ویژه مرکبات را در سردخانه ها از دیگر کاربردهای انرژی هسته ای و کشاورزی می داند و می افزاید: با استفاده از پرتودهی گاما و افزایش عمر ماندگاری محصولات باغی به ویژه مرکبات می توان ضایعات میوه را کاهش داد و زمان بیشتری برای بازاریابی و صادرات این محصولات به بازارهای بین المللی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان فراهم کرد.
خیام نکویی حفظ طعم و تازگی میوه ها به ویژه مرکبات را از دیگر مزایای کاربرد انرژی هسته ای در کشاورزی دانست.
به تاخیر انداختن جوانه زدن سیب زمینی و پیاز در انبارها و حفظ کیفیت این محصولات از طرح های تحقیقاتی است که کارشناسان بخش کشاورزی و سازمان انرژی اتمی در دست مطالعه و اجرا دارند.

کاربرد انرژی هسته ای در مبارزه با آفات محصولات کشاورزی

امروزه در جهان به بهداشت محصولات غذایی اهمیت زیادی می دهند .
برای افزایش سلامت محصولات کشاورزی و کاهش مصرف سم و کود شیمیایی می توان از فناوری پرتودهی هسته ای برای آفت زدایی از محصولات بدون استفاده از انواع سموم و کودهای شیمیایی بهره برد.
صالحی جوزانی عضو هیئت علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی با اشاره به اینکه استفاده از پرتودهی گاما در آفت زدایی از محصولات هیچ آسیبی به محصول نمی رساند، می گوید: استفاده از مواد شیمیایی و سموم در مبارزه با انواع آفات و قارچ ها علاوه بر کاهش سلامت محصول سبب آلودگی محیط زیست منابع آب و خاک می شود.
این عضو هیئت علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی تصریح می کند: در کشور ۲۰ میلیون تن انواع سم برای مبارزه با آفات مصرف می شود که با جایگزینی فناوری هسته ای این میزان کاهش چشمگیری خواهد داشت.
وی می گوید : کارشناسان و متخصصان کشورمان با استفاده از انرژی هسته ای و پرتوتابی گاما ، آفات را عقیم می کنند و با رهاسازی آفات و حشره های عقیم این فعالیت اقتصادی را سالم به نسل های بعدی انتقال می دهند و به این ترتیب جمعیت آفات کاهش می یابد.
این عضو هیئت علمی پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی می افزاید: این روش هم اکنون برای کنترل آفت کرم گلوگاه انار و بیماری میکروبی خرما که سبب ترشیدگی و شکرک این محصول می شود با همکاری کارشناسان سازمان انرژی اتمی در حال اجراست.
صالحی جوزانی اضافه می کند با پرتودهی به محصول خرما و کنترل عوامل میکروبی می توان از کاهش کیفیت سالانه ۷۰۰ هزار تن خرمای کشور جلوگیری کرد.

تولید گونه های پرمحصول و حفظ ذخایر ژنتیکی کشور

تولید گونه هایی از محصولات غذایی با حاصلخیزی بیشتر به منظور افزایش عملکرد محصول در واحد سطح و استفاده بهینه از منابع آب و خاک یکی از مهمترین کاربردهای انرژی هسته ای است.
خیام نکویی رییس موسسه بیوتکنولوژی جهادکشاورزی با تاکید بر بکارگیری انرژی هسته ای در این زمینه می گوید : به جای اینکه سطح زیر کشت را افزایش دهیم می توانیم با استفاده از پرتودهی گاما ارقام بومی کم محصول را به ارقام مقاوم پرمحصول تبدیل کنیم.
وی از کاربرد انرژی هسته ای در افزایش محصول بذر گندم طبسی خبر داده و می افزاید: با استفاده از این روش میزان برداشت محصول از گندم از یک و نیم تن در هر هکتار به ۷ تن در هر هکتار افزایش یافته است.
رئیس موسسه بیوتکنولوژی جهادکشاورزی می گوید : از انرژی هسته ای برای جلوگیری از افتادگی ساقه ذرت و گندم در اردبیل نیز استفاده شده است.
خیام نکویی اضافه می کند : با استفاده از فناوری هسته ای ساقه ذرت و گندم در منطقه اردبیل کوتاهتر و ضخیم تر شد و به این ترتیب ضایعات محصول کاهش و تولید محصول در هر هکتار افزایش یافت.
این کارشناس کشاورزی تاکید می کند با استفاده از انرژی هسته ای می توان با اصلاح و بهبود ارقام بومی این گونه ها را که به عنوان میراث طبیعی کشور است حفظ و از اختلاط آنها با ارقام غیربومی و نابودی گونه های بومی جلوگیری کرد.

افزایش سرعت تحقیقات

برخی تحقیقات کشاورزی برای رسیدن به نتیجه مطلوب زمان زیادی طلب می کند درحالی که با استفاده از فناوری هسته ای این زمان به نصف کاهش می یابد.
برای بررسی یک بذر تا رسیدن به نتیجه مطلوب در تحقیقات معمولی اگر ده سال زمان نیاز باشد در تحقیقات هسته ای به ۵ سال کاهش می یابد.
خیام نکویی رئیس موسسه بیوتکنولوژی جهادکشاورزی می گوید: در روش معمولی برای تولید بذر اصلاح شده مثلا گندم که مقاوم به خشکی یا شوری باشد به حداقل ۱۴ سال زمان نیاز است درحالی که با استفاده از فناوری هسته ای با پرتودهی گاما می توان در مدت ۵ تا ۶ سال بذر اصلاح شده گندم را تولید کرد.
منبع: www. articles.ir

با زباله های هسته ای چه می کنید?

با زباله های هسته ای چه می کنید?

سایت‌های دفن زباله نیروگاه بوشهر آماده است .

پسمانده‌ها و زباله‌های هسته‌ای نیروگاه اتمی بوشهر براساس برنامه‌های مدون، مطابق استانداردهای جهانی و معیارهای ایمنی دفن می‌شوند. سوخت مصرف شده سالانه تمام راکتورهای جهان را می‌توان درون یک ساختمان دوطبقه‌ای که در محوطه یک زمین بسکتبال ساخته شده جای داد.
در حال حاضر یکی از مهمترین نگرانی های موجود در میان مردم عادی چگونگی دفن زباله‌های اتمی است. همواره ناشناخته بودن پدیده‌ای جدید علمی در هر کشوری موجب می‌شود فضای علمی و عملی با شایعات بیالاید و موجب رشد نگرانی در میان مردم شود. گرچه هنوز در ایران نیروگاه اتمی با مقیاس اقتصادی راه‌اندازی شده و به طبع زباله‌ای نیز برای دفن وجود ندارد، اما کارشناسان نیروگاه بوشهر تمامی پیش‌بینی‌های لازم را برای دفن پسمانده‌ها کرده‌اند. به‌طوری که کارشناس پسمانداری معاونت نیروگاه‌های سازمان انرژی اتمی ضمن اعلام استاندارد بودن دفن زباله‌های اتمی نیروگاه بوشهر در آینده می‌گوید: «چون نیروگاه اتمی بوشهر هنوز سوخت مصرف نکرده، زباله‌ای برجا نگذاشته است اما شرایط ایمنی کامل برای مراحل راه‌اندازی تدوین شده است.
زهرا صابونی می‌افزاید: زباله‌های هسته ای در این نیروگاه به سطوح کم، متوسط و زیاد مطابق استانداردهای کشور روسیه طبقه‌بندی شده و هرکدام مراحل لازم و ایمن خود را تا دفن می‌گذرانند.
او اطمینان می‌دهد که در آینده تمامی زباله‌ها از نظر ایمنی و محیط‌زیست بررسی و کنترل می‌شوند و جای نگرانی نیست. قسمتی از آب استفاده شده در نیروگاه اتمی بوشهر هم که دوباره به دریا باز می‌گردد تحت کنترل تمام موازین بهداشتی خواهد بود.

سایت‌های دفن زباله نیز مطابق با استانداردهای

نظام ایمنی طراحی و پیش‌بینی شده که پسمانده‌های حد متوسط در این سایت نگهداری می‌شوند.

هدیه طبیعت پاکیزه
جادوی نیروی هسته‌ای آن است که می‌توان از یک مشت عنصر اورانیوم که با غلظت‌های بسیار بالا در زیرزمین یافت می‌شود، مقدار زیادی نیرو به‌دست آورد. پسمانده‌های هسته‌ای نیز همین ارزش را به میزان کمتری دارند و می‌توان آن را با اطمینان و بدون خطر با ذخیره کردن در زمین به کره زمین باز گرداند.
از آنجا که این مقدار عظیم انرژی تنها پسمانده محدودی را که قابل کنترل نیز هست برجا می‌گذارد، اورانیوم را هدیه طبیعت برای توسعه پاکیزه اقتصادی می‌نامند. در عوض ضایعات ناشی از سوخت‌های فسیلی زیاد و غیرقابل کنترل است و نمی‌توان آن را نگهداری کرد بلکه باید ضایعات سوخت‌های فسیلی را در محیط رها کرد.
براساس سیاست‌های کنونی، سوخت‌های فسیلی و نیروی هسته‌ای براساس اصول متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. یعنی دولت‌ها که به دلیل تأمین «نیروی ارزان» از سوی مردم تحت فشار هستند، از محیط زیست به‌عنوان زباله‌دانی برای ضایعات سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند. در عین حال در بیشتر کشورها هزینه نیروی هسته‌ای در بردارنده سهمی است که برای نگهداری و نابودی دایمی و بدون خطر پسمانده‌های آن کنار گذاشته می‌شود.

پسمانده‌های تمدن جدید

تمدن جدید مقادیر متنابهی پسمان صنعتی تولید می کند که باید تحت کنترل و یا نابود شوند. در میان این پسمان‌ها، پسمان‌های هسته‌ای - که تعداد آنها در مقایسه با سایر زباله‌ها بسیار ناچیز است – قابل کنترل هستند. در حالی که پسمانده‌های اتمی مورد بمباران تبلیغاتی و خبری قرار گرفته، در حال حاضر با روش‌های جدید 90 درصد پسمانده‌های هسته‌ای قابل بازیافت است و تنها 10 درصد آن غیرقابل مصرف و البته قابل کنترل است. در عوض زباله‌های شیمیایی هزاران بار از نظر حجمی بیشترند، می‌توانند برای همیشه سمی باقی بمانند و مسأله نابودی آنها بسیار دشوار است. این در حالی است که بنابر تحقیقات انجمن جهانی هسته‌ای (WNA) پسمان‌های هسته‌ای غیرنظامی در صورتی که به‌طور مؤثر و مفید مورد حفاظت قرار گیرند، هیچ‌گاه برای انسان و محیط‌زیست زیبانبار نخواهند بود.
پسمان‌های هسته‌ای که به شدت رادیو اکتیو هستند، نیاز به انبار کردن طولانی با طراحی مناسب دارند تا شدت رادیو اکتیویته آنها به سطوح طبیعی تنزل کند. به هر حال سوخت مصرف شده سالانه تمام راکتورهای جهان را می‌توان درون یک ساختمان دوطبقه‌ای که در محوطه یک زمین بسکتبال ساخته شده، جای داد.

زلزله هم خطرساز نیست

آیا در پهنه جغرافیایی اماکنی هست که بتواند پسمان‌های هسته‌ای را بدون خطر برای کره زمین، در خود حفظ و قرنطینه کند؟
چنانچه تردیدی در این مورد وجود دارد، کافی است به یادآوریم میلیون‌ها سال است، تریلیون تریلیون لیتر از گاز طبیعی در زیر زمین و در یک جای ثابت قرار دارد. در مقایسه با این حجم، مقدار پسمان هسته‌ای که نیاز به انبارشدن دایمی دارد بسیار ناچیز است.
دیگر اینکه این پسمان‌ها مایع و فرار نیستند بلکه به صورت سرامیک‌های پایدار دفن می‌شوند.
طبیعت نمونه خوبی از «انبار کردن» پسمان‌های هسته‌ای را دراختیار ما قرار داده است. حدود دو میلیارد سال پیش در جایی که اکنون کشور آفریقایی گابن قرار دارد، ذخایر طبیعی و غنی اورانیوم موجب شد تا فعالیت‌های خود به‌خودی از واکنش‌های عظیم هسته‌ای ایجاد شود. از آن زمان با وجود بارش هزاران ساله باران‌های استوایی و وجود سفره‌های آب زیرزمینی «پسمان» حاوی رادیو اکتیویته ناشی از «راکتورهای طبیعی» تنها کمتر از 10 متر جابجا شده است.
دانشمندان هسته‌ای، زمین شناسان و مهندسان، طرح‌های مفصلی برای انبار کردن بدون خطر و زیرزمینی پسمان‌های هسته‌ای ارائه کرده‌اند.
یک سازه زمین‌شناختی پایدار با حصارهای بسیار مطمئن ساخته می‌شود.
لایه‌های اضافی حفاظتی آن از «حصارهای متعدد مهندسی‌ساز» تشکیل شده است که سرامیک سوخت و کانتینرهای بزرگ را با طول عمر زیاد در خود جای می‌دهد. این مخازن زیر زمینی با این تضمین که تشعشع زیانبار حتی براثر زلزله‌های شدید یا گذشت زمان نیز به سطح زمین نفوذ نکند، طراحی شده‌اند.
در صورتی که فناوری‌های جدید راه‌هایی را برای استفاده مجدد از مواد یا تسریع زوال رادیواکتیویته ارائه دهند، پسمان‌های هسته‌ای را نیز می‌توان بازیافت کرد.

برق هسته ای

برق هسته ای

رشد اقتصاد جهانی٬مهمترین محرک برای رشد تقاضای انرژی در جهان بوده است و از آنجا که کشورها برای رشد اقتصادی خود نیازمند انرژی هستند٬همواره مقادیر بیشتری از آن را مطالبه می کند. در این میان اگر چه نفت در سال های گذشته به عنوان یکی از مهمترین منابع انرژی در جهان مطرح بوده است٬اما محدودیت در منابع و فنا پذیری آن طی سال های آینده٬دولت ها را به سوی استفاده از انرژی های نو رهنمون کرده است.
انرژی هسته ای در شمار یکی از این انرژیهای نو محسوب می شود و ایران بنابردلایل بسیار٬وارد کارزار تأمین انرژی شده است تا سهم مناسبی از منافع حاصل از انواع فعالیت های هسته ای را به دست آورد٬اما در این فرآیند پر فراز و نشیب٬بر اثر جوسازی ایالات متحده در سطح جهان بر ضد ایران و طولانی شدن روند آن دستیابی کشورمان به فناوری هسته ای دغدغه امنیتی را برای کشورهای دیگر فراهم کرده است.به طوری که فضای حاکم بر این فرایندکاملاً سیاسی شده و از برخی نیازهای اساسی به آن غفلت شده است.صاحب نظران اقتصادی بر این باورند که این چنین محدودیت هایی نباید باعث شود تا ایران از دستیابی به فناوری های جدید دنیای امروز غافل بماند.مصرف برق کشور در دو سال گذشته به طور متوسط بیش از 7%در سال رشد کرده است. با توجه به برنامه های توسعه کشور٬کلیه پیش بینی ها حکایت از آن دارد که این روند فزاینده همچنان ادامه خواهد داشت.از سوی دیگر٬به دلیل وضعیت اقلیمی کشور و محدودیت های ظرفیت های برق-آبی٬با وجود توسعه گسترده این منابع٬سهم تولید برق از سدها و منابع آبی کشور ظرف 40 سال گذشته از بیش از 25%به کمتر از 4% کاهش یافته و تولید برق کشور بیش از پیش به نیروگاه های بخاری و گازی و یا سیکل ترکیبی وابسته شده است. این مساًله نیز بسیار با اهمیت است که به دلیل محدودیت منابع غنی ذغال سنگ در کشورمان٬ذغال سنگ نیز سهمی در تولید برق ندارند و در آینده نیز نمی تواند سهم قابل توجهی در این زمینه داشته باشد٬از این رو تولید انرژی برق در نیروگاه های کشوردر قیاس با متوسط جهانی نیز بیش از حد به سوختهای هیدرو کربوری وابسته است.همچنین باید توجه داشت فرایند تبدیل انرژی اولیه هیدروکربوری به برق٬ راندمان نسبتاً پایین و اثار منفی زیست محیطی دارد٬بنابراین برای تأمین نیاز آینده کشور به نیروی برق٬روی آوردن به تولید برق هسته ای اجتناب ناپذیربه نظر می رسد و به همین دلیل حتی در دوران رژیم گذشته٬تولید برق هسته ای در برنامه های بلند مدت تأمین برق٬انرژی مورد نیاز کشور لحاظ شده است و متوقف کردن برنامه های یاد شده به معنای آسیب به فرایند رشد و توسعه اقتصادی کشور خواهد بود.

انرژی های فنا پذیر و آلوده ساز

اگر جامعه جهانی و بویژه دولت صنعتی غرب در ادعاهای خود در مباحث مربوط به جهانی شدن و الزام های آن صداقت دارند٬باید این صداقت را در همه امور نشان دهد. در زمینه منابع انرژی فسیلی٬با توجه به دو ویژگی مهم این منابع٬ نگرش و برنامهریزی یکپارچه اهمیت فراوانی دارد.این دو ویژگی عبارتند از:فنا ناپذیر بودن و آلوده ساز بودن این منابع اگر نگاه واقعاً جهانی باشد٬منابع محدود فسیلی متعلق به کل جامعه بشری است و پیامدهای زیست محیطی ناشی از مصرف بی رویۀ آن نیز گریبان کل جامعه بشری را می گیرد. بنابراین یک برنامه ریزی منطقی با نگرش های محدود ملی لازم است که در انتخاب ترکیب بهینه به استفاده از حامل های مختلف انرژی و منابع کل جامعۀ بشری توجه شود.در این چارچوب آیا منطقی خواهدبود که مثلاً در یک کشور٬بعضی از حامل های انرژی به صورت غیر اقتصادی استفاده شوند و این کشور به هر دلیل یا بهانه ای ٬ از بهینه کردن ترکیب انرژی خود بازداشته شود و یا در جایی که بهینه ملی یا بهینۀ جهانی در تعارض قرار می گیرند٬در فرایند جهانی شدن کدام را باید انتخاب کرد؟کشورهای صنعتی بعد از دهۀ70 تمام تلاش خود را برای به حداقل رساندن سهم نفت و گاز در سبد انرژی مصرفی خود داشته اند٬اما سهم این منابع هرگز به صفر نرسیده است و نخواهد رسید و بنابراین باید از منابع هیدرو کربوری در سطح جامعۀ بین المللی به صورت بهینه استفاده کرد.استفادۀ غیر بهینه یک کشور موجب محرومیت کل جامعه بشری خواهد شد٬بنابراین منطق جهانی ایجاب می کند که جامعه بشری در مقابل وادار کردن یک کشور به استفادۀ غیر بهینه از منابع انرژی خود موضع گیری کند.
با توجه به آنچه گفته شد٬نیاز ایران به برق هسته ای آشکارتر می شود و برای دستیابی ایران به این فناوری باید به هر گونه همکاری ایران با اتحادیه اروپایی در زمینۀ انرژی اتمی در چارچوب همکاری گسترده در زمینۀ کل مقوله انرژی ٬ توجه شود .

دامنۀ کاربرد فناوری هسته ای

یکی از حوزه های کاربرد انرژی هسته ای صنایع غذایی است. پرتو دهی مواد غذایی فرایندی است که طی آن اشعه یونیزان برای تازه نگهداشتن غذا و کشتن میکروب ها مورد استفاده قرار می گیرد. برخی پرتو دهی مواد غذایی را تحت عنوان روش پاستوریزاسیون سرد نامیده اند.زیرا در این روش به جای انرژی گرمایی٬انرژی اشعه برای از بین بردن میکروارگانیزم های بیماری زا به کار می رود. لیستر٬پاستور و دیگران ارتباط بین فساد مواد غذایی را با وسایل و ظروف آلوده که به شیوع بیماری منجر می شود٬مطرح کردند.پس از آن نه تنها تهیۀ غذا در زمان و مکان مورد نیاز بلکه جلوگیری از صدمه زدن به انسان نیز از اهداف مورد نظر بود. به کار گیری فرایند قرار دادن مواد غذایی در معرض انرژی اشعه تازگی ندارد. برای مثال قرن ها از انرژی خورشید برای حفظ گوشت٬میوه و سبزی و ماهی استفاده شده است. اخیراً تشعشع مایکروویو و مادون قرمز برای گرم کردن غذا به کار می روند. فناوری پرتودهی تاریخچۀ طولانی در مورد محصولات غیر غذایی دارد. این فناوری چند دهه برای اتصال متقاطع پلیمرهای مورد استفاده در لاستیک های اتومبیل ها٬عایق دار کردن سیم ها٬جوهرهای چاپ و محافظ های بسته بندی موادغذایی بکار رفته است؛همچنین به منظور استریل کردن حدوداً 50%همه مواد عرضه شده در وسایل پزشکی مانند بانداژها٬نخ بخیه و پارچه های جراحی استفاده می شود و در حال حاضر محصولات مورد مصرفی همچون مواد آرایشی٬پستانک بچه٬حلقه های لاستیکی مخصوص گاز گرفتن کودک و ... همگی با پرتو دهی استریل می شوند. از دیگر حوزه های کاربرد انرژی هسته ای٬صنعت است. رادیو ایزوتوپ ها٬ مواد رادیو اکتیوی که طبیعی اند یا بطور مصنوعی ساخته می شوند٬کاربرد وسیعی در ابزار٬اندازه گیری ها و دستگاه های تصویر برداری دارند. محور همه این کاربرد ها رادیو ایزوتوپ است. گر چه اشعه دیده نمی شود٬اما براحتی می تواند با ابزار نوری صحیح تشخیص داده شود. علوم فضایی نیز از این تکنولوژی بی بهره نمانده است فناوری فوق نقش بسیار مهمی در اکتشافات فضایی دارد. با مطالعه علوم هستهای و بکارگیری این دانش می توانیم ماهوار ها٬ایستگاه فضایی بین المللی و مسافران فضا را تقویت و حفاظت کنیم.از مهمترین کاربردهای انرژی هسته ای٬بکارگیری آن در علم پزشکی است. پزشکی هسته ای و رادیولوژی همگی تکنیک های پزشکی هستند که مستلزم استفاده از پرتودهی یا رادیواکتیویته برای تشخیص٬درمان و جلوگیری از بیماری اند. در حالیکه رادیولوژی تقریباً نزدیک به یک قرض است مورد استفاده قرار گرفته٬پزشکی هسته ای حدوداً 50 سال پیش آغاز شد؛وبالاخره یکی از حوزه های مهم استفاده از انرژی هسته ای تولید الکتریسیته است. انرژی از منابع طبیعی از جمله ذغال٬گاز٬نفت٬آب٬باد٬خورشید و در نهایت از منابع هسته ای ایجاد می شود. بخشی از این انرژی برای تولید برق استفاده می شود (دیگر بخش ها برای مثال شامل حمل ونقل می باشد) کارخانجات تولید برق گرما یا حرکت این منابع طبیعی را برای تولید برق بکار می برند٬ اما یکی از پاکیزه ترین روش ها از لحاظ محیطی برای تولید برق٬استفاده از انرژی هسته ای است؛ با این وصف جایگاه انرژی اتمی با جنبه های وسیع و سودمند کاربردی مشخص بوده و اهمیتی که در بهبود کیفیت زندگی بشر دارد و نقش آن در پیشرفت علمی٬صنعتی و اقتصادی جوامع روشن است.

برق هسته‌ای

مقدمه

از مهمترین منابع استفاده صلح آمیز از انرژی اتمی ، ساخت راکتورهای هسته‌ای جهت تولید برق می‌باشد. راکتور هسته‌ای وسیله‌ای است که در آن فرآیند شکافت هسته‌ای بصورت کنترل شده انجام می‌گیرد. در طی این فرآیند انرژی زیاد آزاد می‌گردد به نحوی که مثلا در اثر شکافت نیم کیلوگرم اورانیوم انرژی معادل بیش از 1500 تن زغال سنگ بدست می‌آید. هم اکنون در سراسر جهان ، راکتورهای متعددی در حال کار وجود دارند که بسیاری از آنها برای تولید قدرت و به منظور تبدیل آن به انرژی الکتریکی ، پاره‌ای برای راندن کشتیها و زیردریائیها ، برخی برای تولید رادیو ایزوتوپوپها و تحقیقات علمی و گونه‌هایی نیز برای مقاصد آزمایشی و آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در راکتورهای هسته‌ای که برای نیروگاههای اتمی طراحی شده‌اند (راکتورهای قدرت) ، اتمهای اورانیوم و پلوتونیم توسط نوترونها شکافته می‌شوند و انرژی آزاد شده گرمای لازم را برای تولید بخار ایجاد کرده و بخار حاصله برای چرخاندن توربینهای مولد برق بکار گرفته می‌شوند.

انواع راکتور اتمی

راکتورهای اتمی را معمولا برحسب خنک کننده ، کند کننده ، نوع و درجه غنای سوخت در آن طبقه بندی می‌کنند. معروفترین راکتورهای اتمی ، راکتورهایی هستند که از آب سبک به عنوان خنک کننده و کند کننده و اورانیوم غنی شده (2 تا 4 درصد 235U) به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. این راکتورها عموما تحت عنوان راکتورهای آب سبک (LWR) شناخته می‌شوند. راکتورهای PWR ، BWR و WWER از این دسته‌اند. نوع دیگر ، راکتورهایی هستند که از گاز به عنوان خنک کننده ، گرافیت به عنوان کند کننده و اورانیوم طبیعی یا کم غنی شده به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. این راکتورها به گاز - گرافیت معروفند. راکتورهای GCR ، AGR و HTGR از این نوع می‌باشند.

راکتور PHWR راکتوری است که از آب سنگین به عنوان کند کننده و خنک کننده و از اورانیوم طبیعی به عنوان سوخت استفاده می‌کند. نوع کانادایی این راکتور به CANDU موسوم بوده و از کارایی خوبی برخوردار می‌باشد. مابقی راکتورها مثل FBR (راکتوری که از مخلوط اورانیوم و پلوتونیوم به عنوان سوخت و سدیم مایع به عنوان خنک کننده استفاده کرده و فاقد کند کننده می‌باشد) LWGR (راکتوری که از آب سبک به عنوان خنک کننده و از گرافیت به عنوان کند کننده استفاده می‌کند) از فراوانی کمتری برخوردار می‌باشند. در حال حاضر ، راکتورهای PWR و پس از آن به ترتیب PHWR ، WWER ، BWR فراوانترین راکتورهای قدرت در حال کار جهان می‌باشند.

تاریخچه

به لحاظ تاریخی اولین راکتور اتمی در آمریکا بوسیله شرکت "وستینگهاوس" و به منظور استفاده در زیر دریائیها ساخته شد. ساخت این راکتور پایه اصلی و استخوان بندی تکنولوژی فعلی نیروگاههای اتمی PWR را تشکیل داد. سپس شرکت جنرال الکتریک موفق به ساخت راکتورهایی از نوع BWR گردید. اما اولین راکتوری که اختصاصا جهت تولید برق طراحی شده ، توسط شوروی و در ژوئن 1954در "آبنینسک" نزدیک مسکو احداث گردید که بیشتر جنبه نمایشی داشت. تولید الکتریسیته از راکتورهای اتمی در مقیاس صنعتی در سال 1956 در انگلستان آغاز گردید.
تا سال 1965 روند ساخت نیروگاههای اتمی از رشد محدودی برخوردار بود، اما طی دو دهه 1966 تا 1985 جهش زیادی در ساخت نیروگاههای اتمی بوجود آمده است. این جهش طی سالهای 1972 تا 1976 که بطور متوسط هر سال 30 نیروگاه شروع به ساخت می‌کردند بسیار زیاد و قابل توجه است. یک دلیل آن شوک نفتی اوایل دهه 1970 می‌باشد که کشورهای مختلف را بر آن داشت تا جهت تأمین انرژی مورد نیاز خود بطور زاید الوصفی به انرژی هسته‌ای روی آورند. پس از دوره جهش فوق یعنی از سال 1986 تا کنون روند ساخت نیروگاهها به شدت کاهش یافته ، بطوریکه بطور متوسط سالیانه 4 راکتور اتمی شروع به ساخت می‌شوند.

سهم برق هسته‌ای در تولید برق کشورها

کشورهای مختلف در تولید برق هسته‌ای روند گوناگونی داشته‌اند. به عنوان مثال کشور انگلستان که تا سال 1965 پیشرو در ساخت نیروگاه اتمی بود، پس از آن تاریخ ، ساخت نیروگاه اتمی در این کشور کاهش یافت، اما برعکس در آمریکا به اوج خود رسید. کشور آمریکا که تا اواخر دهه 1960 تنها 17 نیروگاه اتمی داشت، در طول دهه های 1970و 1980 بیش از 90 نیروگاه اتمی دیگر ساخت. این مسئله نشان دهنده افزایش شدید تقاضای انرژی در آمریکاست. هزینه تولید برق هسته‌ای در مقایسه با تولید برق از منابع دیگر انرژی در آمریکا کاملا قابل رقابت می‌باشد.
هم اکنون فرانسه با داشتن سهم 75 درصدی برق هسته‌ای از کل تولید برق خود در صدر کشورهای جهان قرار دارد. پس از آن به ترتیب لیتوانی (73 درصد) ، بلژیک (57 درصد) ، بلغارستان و اسلواکی (47 درصد) و سوئد (48.6 درصد) می‌باشند. آمریکا نیز حدود 20 درصد از تولید برق خود را به برق هسته‌ای اختصاص داده است. گرچه ساخت نیروگاههای هسته‌ای و تولید برق هسته‌ای در جهان از رشد انفجاری اواخر دهه 1960 تا اواسط 1980 برخوردار نیست، اما کشورهای مختلف همچنان درصدد تأمین انرژی مورد نیاز خود از طریق انرژی هسته‌ای می‌باشند.
طبق پیش بینیهای به عمل آمده روند استفاده از برق هسته‌ای تا دهه‌های آینده همچنان روند صعودی خواهد داشت. در این زمینه ، منطقه آسیا و اروپای شرقی به ترتیب مناطق اصلی جهان در ساخت نیروگاه هسته‌ای خواهند بود. در این راستا ، ژاپن با ساخت نیروگاههای اتمی با ظرفیت بیش از 25000 مگا وات در صدر کشورها قرار دارد. پس از آن چین ، کره جنوبی ، قزاقستان ، رومانی ، هند و روسیه جای دارند. استفاده از انرژی هسته‌ای در کشورهای کاندا ، آرژانتین ، فرانسه ، آلمان ، آفریقای جنوبی ، سوئیس و آمریکا تقریبا روند ثابتی را طی دو دهه آینده طی خواهد کرد.

دیدگاههای اقتصادی و زیست محیطی برق هسته‌ای

جمهوری اسلامی ایران در فرآیند توسعه پایدار خود به تکنولوژی هسته‌ای چه از لحاظ تأمین نیرو و ایجاد جایگزینی مناسب در عرصه انرژی و چه از نظر دیگر بهره برداریهای صلح آمیز آن در زمینه‌های صنعت ، کشاورزی ، پزشکی و خدمات نیاز مبرم دارد که تحقق این رسالت مهم به عهده سازمان انرژی اتمی ایران می‌باشد. بدیهی است در زمینه کاربرد انرژی هسته‌ای به منظور تأمین قسمتی از برق مورد نیاز کشور قیود و فاکتورهای بسیار مهمی از جمله مسایل اقتصادی و زیست محیطی مطرح می‌گردند.

دیدگاه اقتصادی استفاده از برق هسته‌ای

امروزه کشورهای بسیاری بویژه کشورهای اروپایی سهم قابل توجهی از برق مورد نیاز خود را از انرژی هسته‌ای تأمین می‌نمایند. بطوری که آمار نشان می‌دهد از مجموع نیروگاههای هسته‌ای نصب شده جهت تأمین برق در جهان به ترتیب 35 درصد به اروپای غربی ، 33 درصد به آمریکای شمالی ، 16.5 درصد به خاور دور ، 13درصد به اروپای شرقی و نهایتا فقط 0.74 درصد به آسیای میانه اختصاص دارد. بدون شک در توجیه ضرورت ایجاد تنوع در سیستم عرضه انرژی کشورهای مذکور ، انرژی هسته‌ای به عنوان یک گزینه مطمئن اقتصادی مطرح است.
بنابراین ابعاد اقتصادی جایگزینی نیروگاههای هسته‌ای با توجه به تحلیل هزینه تولید (قیمت تمام شده) برق در سیستمهای مختلف نیرو قابل تأمل و بررسی است. از اینرو در اغلب کشورها ، نیروگاههای هسته‌ای با عملکرد مناسب اقتصادی خود از هر لحاظ با نیروگاههای سوخت فسیلی قابل رقابت می‌باشند. بهرحال طی چند دهه گذشته کاهش قیمت سوختهای فسیلی در بازارهای جهانی ، سبب افزایش هزینه‌های ساخت نیروگاههای هسته‌ای به دلیل تشدید مقررات و ضوابط ایمنی ، طولانیتر شدن مدت ساخت و بالاخره باعث ایجاد مشکلات تأمین مالی لازم و بالا رفتن قیمت تمام شده هر واحد الکتریسیته در این نیروگاهها شده است.
از یک طرف مشاهده می‌شود که طی این مدت حدود 40 درصد از هزینه‌های چرخه سوخت هسته‌ای کاهش یافته است و از سویی دیگر با توجه به پیشرفتهای فنی و تکنولوژی حاصل از طرحهای استاندارد و برنامه ریزیهای دقیق به منظور تأمین سرمایه اولیه مورد نیاز مطمئن و به هنگام احداث چند واحد در یک سایت برای صرفه‌ جوییهای ناشی از مقیاس مربوط به تأسیسات و تسهیلات مشترک مورد نیاز در هر نیروگاه ، همچنان مزیت نیروگاههای اتمی از دیدگاه اقتصادی نسبت به نیروگاههای با سوخت فسیلی در اغلب کشورها حفظ شده است.

دیدگاه زیست محیطی استفاده از برق هسته‌ای

افزایش روند روزافزون مصرف سوختهای فسیلی طی دو دهه اخیر و ایجاد انواع آلاینده‌های خطرناک و سمی و انتشار آن در محیط زیست انسان ، نگرانیهای جدی و مهمی برای بشر در حال و آینده به دنبال دارد. بدیهی است که این روند به دلیل اثرات مخرب و مرگبار آن در آینده تداوم چندانی نخواهد داشت. از اینرو به جهت افزایش خطرات و نگرانیها تدریجی در مورد اثرات مخرب انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از کاربرد فرآیند انرژیهای فسیلی ، واضح است که از کاربرد انرژی هسته‌ای بعنوان یکی از رهیافتهای زیست محیطی برای مقابله با افزایش دمای کره زمین و کاهش آلودگی محیط زیست یاد می‌شود. همچنانکه آمار نشان می‌دهد، در حال حاضر نیروگاههای هسته‌ای جهان با ظرفیت نصب شده فعلی توانسته‌اند سالانه از انتشار 8 درصد از گازهای دی اکسید کربن در فضا جلوگیری کنند
منبع: bionuclear.mihanblog.com

اقتصاد انرژی هسته ای

اقتصاد انرژی هسته ای

نگرش استراتژیک دارای دو مشخصه میان رشته ای یا فرابخشی بودن (جامع بودن) و طولانی مدت بودن است، که در سایر نگرش ها اعم از نگرش اقتصادی و فنی صرف کمتر به آنها توجه می شود.
انرژی در جهان امروز یک عامل راهبردی است و اغلب کشورهای جهان به خصوص آنها که به دنبال اعمال اراده و قدرت خود بر دیگر کشورها می باشند از همین دریچه به مقوله انرژی می نگرند. همان طوری که این نگاه را می توانیم از زمان های گذشته یعنی دوران استعمار کهنه تا به امروز دنبال کنیم.
در این میان کشور ما ایران، علاوه بر اینکه دارای ذخایر ویژه و عمده ای از منابع انرژی بخصوص نفت و گاز می باشد، در منطقه ای از جهان واقع است که یکی از اصلی ترین منابع انرژی در سطح جهان به شمار می رود. بنابراین با توجه به اینکه مقوله انرژی برای کشورهای سلطه طلب، نقش موتور محرکه اقتصاد و تولید ملی و تعیین کننده جایگاه آنها در نظام سرمایه داری جهان را دارد و همچنین تضمین کننده منافع و امنیت ملی آنها است، برای کشور ما نیز چگونگی سامان دهی به سیاستهای بخش انرژی، نقش کلیدی در فرآیند تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را داراست و لذا ضروری است که برای انرژی و بخصوص نفت و گاز و به دنبال اینها انرژی هسته ای، برنامه و استراتژی اندیشیده و متناسب با شرایط واقعی موجود داخلی و جهانی داشته باشیم.
نگرش استراتژیک دارای دو مشخصه میان رشته ای یا فرابخشی بودن (جامع بودن) و طولانی مدت بودن است، که در سایر نگرش ها اعم از نگرش اقتصادی و فنی صرف کمتر به آنها توجه می شود. در این نگرش منافع و مضرات بخش انرژی تنها در محدوده بخش مذکور مورد لحاظ قرار نمی گیرد بلکه در کل چارچوب نظام و با توجه به رعایت و حفظ امنیت ملی لحاظ می شود و منافع نظام اجتماعی را حداکثر و مضرات آن را به حداقل می رساند.
البته باید توجه داشت که این نگرش لزوماً با نگرش های اقتصادی و فنی در تناقض نیست اما ممکن است سیاستهایی را بطلبد که از منظر اقتصادی صرف، غیراقتصادی انگاشته شود. در نگاه استراتژیک، بهینگی بلند مدت در سطح همه اجزاء نظام اجتماعی مورد توجه است، برعکس نگاه اقتصادی صرف که منافع کوتاه مدت و یک بعدی را در نظر می گیرد. این برنامه استراتژیک، باید از سویی با توجه به توانایی های واقعی همان بخش مورد نظر و از سوی دیگر در چارچوب استراتژیهای کلان کشور سامان پذیرد: یعنی در تعامل با سایر حوزه ها طراحی شود.
با توجه به مقدمه فوق باید اذعان داشت که دغدغه اصلی جهان عادت کرده به مصرف انرژی، در دو دهه آینده، تولید انرژی و ساخت نیروگاه اتمی به عنوان تنها راه خروج از بحران انرژی در دهه های آینده است. در این بین از آن جا که ساخت یک نیروگاه اتمی اغلب علوم و فنون را به کار می گیرد، این کاربری به مفهوم توسعه و پیشرفت در همه علوم و فنون است. از طرفی هم می توان ادعا کرد که نیروگاه برق اتمی، اقتصادی ترین نیروگاهی است که امروز در دنیا احداث می شود که دلایل آن در ادامه بحث خواهد آمد.
دلایل دیگری هم برای استفاده از نیروگاه اتمی برای تولید برق وجود دارد که از مهم ترین آنها می توان به پاکیزه بودن این روش، عدم تولید گاز گلخانه ای و دیگر آلاینده های زیست محیطی اشاره کرد. سوخت های فسیلی مانند ذغال سنگ، مقدار قابل توجهی از انواع آلاینده ها همانند ترکیبات کربن و گوگرد را وارد محیط زیست می سازند که برای سلامت انسان زیانبار است. از سوی دیگر با توجه به افزایش مصرف برق و پایان پذیر بودن منابع سوخت فسیلی به نظر می رسد استفاده از انرژی هسته ای بهترین گزینه موجود باشد.
شاید هنوز افرادی هستند که ادعا می کنند با توجه به ذخایر نفت و گاز ایران، آیا ایران نیازی به انرژی هسته ای دارد یا خیر؟ پاسخ صحیح به این سؤال مستلزم مطالعه دقیق علمی است. این مطالعه به کمک یک سری نرم افزارهای خاص، هم در سازمان انرژی اتمی ایران و هم در دانشگاه صنعتی شریف انجام گرفته و این گونه نیست که براساس برداشت های عمومی و محدود گفته شود، مثلاً ما که این قدر گاز داریم چرا سراغ انرژی اتمی برویم؟ موضوع به این سادگی نیست، بلکه برای امکان سنجی و مطالعه همین موضوع تحت عنوان انرژی میکس یا ترکیب منابع انرژی نرم افزارهای بزرگ خاصی وجود دارد و این فرآیند تحت عنوان The merits of energy mix نام گذاری شده است؛ «یعنی فواید انرژی های ترکیبی».
برهمین اساس هیچ کشوری سعی نمی کند از لحاظ استراتژیک، انرژی مورد نیازش را فقط از یک منبع تأمین کند، ولو آنکه در آن کشور به فراوانی یافت شود. مثلاً اگر در کشوری منابع آبی زیاد است، به این سمت نمی رود که انرژی برق خودش را فقط از آب تأمین کند، اما اینکه باید چه سهمی به انرژی میکس اختصاص داده شود نیاز به محاسباتی دارد که باید انجام شود. در ایران هم این محاسبات، سال های سال صورت گرفته و چیز جدیدی نیست. برای انجام این محاسبات باید پارامترهای متعددی در نظر گرفته شود که اکثر آنها متغیر است.
مثلاً قیمت گاز طبیعی قیمتی متغیر است. و الان که نقش زیادی در سوخت جهانی ندارد، قیمت چندانی هم ندارد، اما گفته می شود در ۱۵ سال آینده، سهم قابل توجهی از سوخت را به خود اختصاص خواهد داد و مسلماً قیمت سوخت در آن شرایط با الان بسیار متفاوت خواهد بود؛ ضمن اینکه اگر همین الان این محاسبات انجام شود و ما تصمیم بگیریم مثلاً ۷۰۰۰ مگاوات برق از انرژی هسته ای تأمین کنیم، حتی اگر این کار به صورت فاینانس انجام شود دست کم ۱۲سال طول خواهد کشید و این هم خود یک متغیر است.
به هر حال یکی از سخت ترین کارها در پروژه های داخلی و خارجی همین بحث فاینانسینگ است. با ذکر چند پارامتر مؤثر در مورد ضرورت نیروگاه هسته ای از لحاظ اقتصادی می توان بحث را روشن تر نمود، البته همه پارامترها را باید به نرم افزار داد تا در مورد صرفه اقتصادی آن نظر بدهد.
نخستین درس در اقتصاد انرژی در مورد Energy mix این است که فرق بین انرژی هسته ای و انرژی های کلاسیک، در سرمایه گذاری اولیه بالا و هزینه های پایین راهبری و تعمیرات است. به عنوان مثال یک نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی فسیلی؛ به۱۰ میلیون بشکه نفت یا معادل انرژی آن از سوخت های فسیلی دیگر مثل گاز در طول یک سال نیاز دارد. با در نظر گرفتن قیمت اوپک که بین ۲۲ دلار و ۲۸دلار و خارج کردن هزینه های استخراج که حدود ۲ دلار است، قیمت پایه نفت حدوداً بشکه ای ۲۴دلار خواهد شد وبرای یک نیروگاه ۱۰۰۰مگاوات الکتریکی چیزی حدود۲۴۰ میلیون دلار در سال خواهد شد.
در مورد گاز در حد ۲میلیارد فوت مکعب در سال خواهد شد. البته گاز بحث دیگری است، چون قیمت آن بسیار متغیر است. چیزی که فعلاً می توان با اطمینان بیشتر در مورد آن صحبت کرد، نفت است که با در نظر گرفتن۲۴۰ میلیون دلار قیمت سوخت و۶۰میلیون دلار هزینه تعمیرات و نگهداری، در مجموع حدوداً ۳۰۰میلیون دلار هزینه راهبری یک نیروگاه فسیلی ۱۰۰۰ مگاواتی در سال می شود. در شرایط عادی هزینه ساخت یک نیروگاه فسیلی، بسیار پاپین خواهد بود؛ یعنی عددی بین ۴۰۰تا ۷۰۰ میلیون دلار برای یک نیروگاه ۱۰۰۰ مگاواتی. اما اگر قیمت ترجیحی در نظر گرفته شود، هزینه از این هم کمتر خواهد شد.
ولی در شرایط غیرعادی سیاسی با خارج، این هزینه افزایش می یابد. این مبلغ در ساخت نیروگاه هسته ای بسیار بالاتر است. هزینه نصب هر مگاوات آن حدود۱۵۰۰تا ۲۰۰۰دلار است، چون هزینه هایی مانند برچیدن نیروگاه هم در نظر گرفته می شود و به اصطلاح قیمت سرشکن گفته می شود. یعنی در واقع هزینه ساخت یک نیروگاه هسته ای ۱۰۰۰مگاواتی ۵/۱تا۵/۲ میلیارد دلار خواهد بود.
اما سوخت هسته ای مورد نیاز یک نیروگاه هسته ای ۱۰۰۰مگاواتی، حدوداً ۳۰ تن اورانیوم غنی شده در سال است که هزینه آن در شرایط سیاسی و اقتصادی مناسب، ۱۰میلیون دلار و در بدترین شرایط ۲۵میلیون دلار می باشد. با توجه به محاسبات فوق، در بدبینانه ترین شرایط یعنی اگر قیمت نفت بشکه ای۲۴دلار فرض شود، هزینه سوخت مورد نیاز یک نیروگاه هسته ای، ۱۰ درصد هزینه سوخت یک نیروگاه فسیلی مشابه است که با احتساب ۵۰ سال عمر یک نیروگاه اتمی، تفاوت این هزینه به قیمت های امروز، بیش از۱۰میلیارد دلار خواهد شد که اختلاف حدود یک و نیم میلیارد دلاری در هزینه ساخت آنها را کاملاً پوشش می دهد.
بنابراین، این نظر که نیروگاههای هسته ای در مقایسه با نیروگاههای فسیلی توجیه اقتصادی ندارد، درست نیست. اما بحث دوم، به قرارداد کیوتو مربوط می شود، که متأسفانه آمریکایی ها زیر بار آن نرفته اند. این قرارداد مربوط به تولید گازهای گلخانه ای در جهان بوده که روال طبیعی جهان را از لحاظ زیست محیطی به هم ریخته است.
در همین شرایط ایران ۳۰هزار مگاوات نیروگاه دارد و در ده سال آینده، احتمالاً به۶۰هزار مگاوات خواهد رسید. بالا رفتن حجم تولید گازهای گلخانه ای، هزینه های اجتماعی خاصی را ایجاد می کند که بالطبع باید جلوی تولید گازهای گلخانه ای را در نیروگاههای فسیلی گرفت، یا به اصطلاح، هزینه زیادی را برای (۱) Scrape اختصاص داد. حداقل هزینه ای که پیش بینی می شود حدوداً ۲۵ درصد کل هزینه تمام شده برق تولیدی است، اما برق هسته ای این هزینه را ندارد و فقط زباله های اتمی در اثر آن تولید می شود.
اگر سالی ۳۰ تن سوخت مصرف شود و۵۰سال عمر برای نیروگاه در نظر گرفته شود، چیزی حدوداً ۱۵۰۰تن زباله اتمی در عرض۵۰ سال تولید می شود که بعد از تفکیک و فشرده سازی آن، بیش از چند تن زباله باقی نخواهد ماند (البته با حجم کم). این زباله ها باید در جاهای خاص حفاظت شده قرار بگیرند تا محیط زیست را آلوده نکنند. مانند زیرزمین و جاهایی که آب از آن عبور نکند.
بعضی کشورها مثل روسیه زباله های اتمی دیگران را می گیرند و آن را با هزینه نسبتاً پایین دفع می کنند. پس از لحاظ زیست محیطی هم نیروگاه هسته ای بر نیروگاه فسیلی اولویت اقتصادی خواهد داشت. اما موضوع سوم، جنبه تکنولوژیک قضیه است که بسیار مهم است. بشر به سمتی می رود که یک انرژی لایزال پیدا کند (حتی اورانیوم هم لایزال نیست). دنیا به فکر گداخت (Fusion(۲ است، یعنی انرژی لایزال و پاک. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. علم و تکنولوژی و فن آوری، مراحلی دارد که باید حتماً گذرانده شود. تکنولوژی و فن آوری هم به همین صورت است، پروسه ای است که باید گذرانده شود.
دنیا به هر حال در آینده از شکافت( تولید انرژی با شکافت هسته ای) یعنی همین انرژی هسته ای پا را فراتر خواهد گذاشت و به دنبال گداخت(تولید انرژی با هم جوشی هسته ای) خواهد رفت. تکنولوژی گداخت ممکن است تا۳۰ سال دیگر صنعتی شود. اگر کشور ما با گداخت دست و پنجه نرم نکند و نیرو تربیت نکند و در یک کلام به بلوغ و فناوری و تکنولوژی این مرحله نرسد، نمی تواند از آن عبور کند و وقتی گداخت وارد عرصه صنعت می شود، باز دوباره جزو کشورهای عقب مانده خواهیم بود.
در حال حاضر روسیه۸ میلیون بشکه نفت در روز تولید و حدود۵ میلیون از آن را صادر می کند. ۳۰نیروگاه هسته ای دارد و به سرعت هم به نیروگاههای خود اضافه می کند، در حالی که اولین کشور در ذخایر گازی است و جمعیت آن هم تنها کمی بیشتر از دو برابر ماست. فرض شود، تولید نفت روسیه با ایران برابر باشد، چرا با اینکه ذخایر گازی این کشور از ایران بیشتر است، باز به دنبال انرژی هسته ای است؟ مگر صرفه اقتصادی دارد؟ در مورد مکزیک چطور؟
در این شرایط آمریکا هم ۱۰۵نیروگاه هسته ای دارد، لذا فقط معیارهای اقتصادی هم مطرح نیست و معیارهای مختلف فن آوری تأثیر گذار خواهد بود. در واقع تکنولوژی هسته ای، میعاد گاه تکنولوژی های دیگر است. مثل صنعت خودرو که اگر در یک کشور رونق خوبی داشته باشد، تقریباً بخش عمده ای از تکنولوژی را جلو می برد، چرا که بیشتر علوم و تکنولوژی ها مثل مکانیک، شیمی، مواد، برق و... در آن است. به همین صورت اگر صنعت هسته ای کشور هم رشد معنادار، واقعی و همه جانبه داشته باشد، با توجه به اینکه بالاترین محدودیت ها و استانداردهای مهندسی در آن وجود دارد، صنعت کشور در سطح بالایی رشد خواهد کرد.
صنعت غنی سازی هم عمر کمی ندارد و دست کم ۴۰سال است که این کار شروع شده است. مثلاً سانتریفوژ حدوداً ۴۰ سال پیش توسط استادی به نام زیپر آلمانی طراحی شد. اما سانتریفوژ امروز با آن سانتریفوژ در حالی که اصول یکسانی دارند، تفاوت هایی هم دارند. حال اگر کشوری بتواند یک دستگاه سانتریفوژ بسازد، در واقع آن کشور در عرصه تکنولوژی یک گام جلو افتاده است.
چون در غنی سازی اورانیوم جهت استفاده در راکتورهای هسته ای از علوم مختلف مهندسی، مکانیک، شیمی و... با نهایت دقت و قدرت استفاده می شود. به طور کلی تعریف جدید مهندسی براساس میزان دقت است و کشوری پیشرفته نامیده می شود که میزان خطای مهندسی آن کم باشد.
لذا برای رسیدن به استقلال واقعی، باید به سمت تولید فن آوری و علم رفت. البته این روند بالطبع هزینه دارد. همه جای دنیا هم، این گونه است. به هر حال هزینه رسیدن به تکنولوژی هسته ای با این همه عظمت، کار و فعالیت همه جانبه متخصصین ایرانی و استفاده از تجربه کشورهای دارنده این صنعت را طلب می کند.
منبع:آفتاب

شاخه های فناوری نانو

شاخه های فناوری نانو

هنگامی که درباره نانوفناوری شروع به جستجو و مطالعه کنید، به موضوعات و مواد مختلفی بر می خورید مانند:"نانولوله ها، شبیه سازی مولکولی، نانوداروها، سلول های سوختی، کاتالیزورها، نانوذرات و..." بنابراین ممکن است نانوفناوری رشته ای کاملا گسترده به نظر آید که موضوعات آن ربط چندانی به هم ندارند.

به طور کلی مطالعات نانوفناوری را می توان به سه دسته تقسیم کرد. اگرچه روشهای تحقیقاتی در آن ها بایکدیگر متفاوت است، اما این سه شاخه کاملا به یکدیگر مرتبط هستند و پیشرفت در یکی از شاخه ها می تواند در شاخه های دیگر نیز کاملا موثر باشد.
این سه شاخه عبارتند از: 1 - نانوتکنولوژی مرطوب: این شاخه به مطالعه سیستم های زنده ای می پردازد که اساسا در محیطهای آبی وجود دارند. در این شاخه ساختمان مواد ژنتیکی، غشاءها و سایر ترکیبات سلولی در مقیاس نانومتر مورد مطالعه قرار می گیرد. پژوهشگران موفق شده اند ساختارهای زیستی فراوانی تولید کنند که نحوه عملکرد آنها در مقیاس نانویی کنترل می شود. این شاخه دربرگیرنده علوم پزشکی،دارویی و به طور کلی علوم و روشهای مرتبط با زیست فناوری است.
2- نانوتکنولوژی خشک: این شاخه از علوم پایه شیمی و فیزیک مشتق می شود و به مطالعه تشکیل ساختارهای کربنی، سیلیکون و مواد غیر آلی و فلزی می پردازد. نکته قابل توجه اینست که الکترونهای آزاد که در فناوری مرطوب موجب انتقال مواد و انجام واکنشها می گردند، در فناوری خشک خصوصیات فیزیکی ماده را پدید می آورند. در نانوتکنولوژی خشک کاربرد مواد نانویی در الکترونیک، مغناطیس و ابزارهای نوری مورد مطالعه قرار می گیرد. برای مثال طراحی و ساختن میکروسکوپ هایی که بتوان با استفاده از آنها مواد را در ابعاد نانومتر دید.
3 - نانوتکنولوژی محاسبه ای: در بسیاری از مواقع ابزار آزمایشگاهی موجود برای انجام برخی از آزمایشها در مقیاس نانومتر مناسب نیستند و یا آنکه انجام این آزمایشها بسیار گران تمام می شود. در این حالت از رایانه ها برای شبیه سازی فرآیندها و واکنش های اتم ها و مولکول ها استفاده می شود. شناختی که به وسیله محاسبه به دست می آید، باعث می شود که زمان پیشرفت نانوتکنولوژی خشک به چند دهه کاهش یابد و البته تأثیر مهمی در نانوتکنولوژی مرطوب نیز خواهد داشت.
نقل از هوپا
منبع: www.nanoclub.ir

شبیه‌ سازی‌ زمان‌ خرابیهای‌ ماشین‌

شبیه‌ سازی‌ زمان‌ خرابیهای‌ ماشین‌ شرکت‌ تولیدی‌ براساس‌ تجربه‌ ، تصور می‌ کند تعداد خرابیهای‌ ماشینهایش‌ بیش‌ از حداست‌ . مدیریت‌ شرکت‌می‌ خواهد رفتار فعلی‌ کار ( و خرابی‌ ) ماشین‌ ها را در یک‌ دور زمانی‌ طولانی‌ ، برای‌ درک‌ بهتر رفتار سیستم‌شبیه‌ سازی‌ کند . پرسنل‌ ستادی‌ شرکت‌ معتقدند که‌ زمان‌ بین‌ خرابیهای‌ ماشین‌ به‌ هفته‌ با تقریب‌ دارای‌ توزیع‌یکنواخت‌ به‌ صورت‌ 4<x<0 8f(x)=x است‌ . شکل‌ زیر نشان‌ دهنده‌ تابع‌ احتمال‌ پیوسته‌ است‌ که‌ در آن‌متغیر تصادفی‌ x نشان‌ دهندة‌ زمان‌ ( به‌ هفته‌ ) بین‌ خرابیها است‌ . مساحت‌ زیر منحنی‌ معرف‌ احتمال‌ وقوع‌متغیر تصافی‌ x است‌ بنابراین‌ ، مساحت‌ زیر منحنی‌ با یک‌ است‌ .
با محاسبه‌ سطح‌ زیر منحنی‌ از صفر تا هر مقداری‌ از متغیرتصادفی‌ x می‌ توان‌ احتمال‌ تجمعی‌ مقدار x راتعیین‌ کرد .ملاحظه‌ می‌ کنید که‌ دامنة‌ مقادیر متغیر تصادفی‌ x (4<x<0) با احتمالات‌ تجمعی‌ 1<F(x)<0 متناظراست‌. از این‌ رو برای‌ هر مقدار F (x) در فاصله‌ ( 1 و 0) مقداری‌ برای‌ x وجود دارد .
در مثال‌ قبل‌ متغیر تصادفی‌ گسسته‌ را با مقادیر مختلف‌ x را با دامنه‌ ای‌ از توزیع‌ تجمعی‌ x مربوط‌ می‌کردیم‌ . ولی‌ در حالتی‌ که‌ متغیر تصادفی‌ پیوسته‌ باشد ، رابطة‌ بین‌ x و تابع‌ توزیع‌ تجمعی‌ ، F(x) ، برقرارمی‌شود . پس‌ هر مقدار تابع‌ توزیع‌ تجمعی‌ متناظر با مقدار خاصی‌ از x است‌ بنابراین‌ ، هر عدد تصادفی‌ r(بین‌0 و 1 ) را می‌ توان‌ به‌ طور مستقیم‌ به‌ مقدار متناظر x آن‌ با استفاده‌ از تابع‌ توزیع‌ تجمعی‌ آن‌ ترجمه‌ کرد . چون‌F(x) در فاصله‌ ( 1 و 0 ) تعریف‌ می‌ شود وعدد تصادفی‌ نیز در همین‌ فاصله‌ ( 1 و 0) تعریف‌ می‌ شود ،داریم‌: 162r=F(x)= r= xچون‌ می‌ خواهیم‌ با اعداد تصادفی‌ r مقادیر متغیر تصادفی‌ x را به‌ دست‌ آوریم‌ ،ابتدا بایستی‌ ، معادله‌ را برای‌ x بر حسب‌ r حل‌ کنیم‌ لذا r 4x= بعداز به‌ دست‌ آوردن‌ عدد تصادفی‌ r ،جایگزینی‌ آن‌ در معادله‌r 4x= مقدار x متناظر آن‌ به‌ دست‌ می‌ آید . برای‌ مثال‌ ، اگر 25/0r = آنگاه‌ 2=xاست‌ . مولد فرایند r 4x= همان‌ کاری‌ را می‌ کند که‌ در مثال‌ متغیر گسسته‌ قبل‌ دامنه‌ برای‌ r انجام‌ می‌ داد .سپس‌ از مقادیرx درمدل‌ شبیه‌ سازی‌ همانند مثالهای‌ قبل‌ استفاده‌ می‌ شود .
با مراجعه‌ به‌ مثال‌ شرکت‌ تولیدی‌ ، به‌ یاد آورید که‌ متغیر تصادفی‌ پیوسته‌ x زمان‌ بین‌ خرابیها به‌ هفته‌ است‌ ومدیریت‌ علاقه‌ مند است‌ خرابیها را برای‌ یک‌ سال‌ شبیه‌ سازی‌ کند . اعداد تصادفی‌ که‌ در این‌ آزمایش‌بایداستفاده‌ شود باید بین‌ 0 تا 1 باشد ، اگر این‌ چنین‌ نبود باید اعداد را بر عددی‌ مناسب‌ تقسیم‌ کنیم‌ تا اعدادبین‌ 0 تا 1 بدست‌ آید . سپس‌ از این‌ مقادیر، استفاده‌ شده‌ تا مقادیر تصادفی‌ برای‌ x براساس‌ فرمول‌ تولید شودr 4x= نتایج‌ شبیه‌ سازی‌ درجدول‌ صفحه‌ بعد آمده‌ است‌ .
تعداد تجمعی‌ زمان‌ تجمعی‌ زمان‌ بین‌ خرابیهاxهفته r
خرابیها هفته‌ r =4x
1 68/2 68/2 45/0
2 48/6 80/3 90/0
3 15/10 67/3 84/0
4 80/11 65/1 17/0
5 24/15 44/3 74/0
6 12/19 88/3 94/0
7 18/20 06/1 07/0
8 73/21 55/1 15/0
9 53/22 80/ 04/0
10 76/24 23/2 31/0
11 82/25 06/1 07/0
12 80/29 98/3 99/0
13 74/33 94/3 97/0
14 16/37 42/3 73/0
15 60/38 44/1 133/0
16 30/39 70/ 03/0
17 45/42 15/3 62/0
18 19/45 74/2 47/0
19 17/49 98/3 99/0
20 63/52 46/3 75/0

شبیه‌ سازی‌ برای‌ 52 هفته‌ (یک‌ سال‌ ) بعد از 20 خرابی‌ صورت‌ گرفته‌ است‌ ، با استفاده‌ ازهمین‌ روش‌ ،شرکت‌ می‌ تواند خرابیهایی‌ ماشین‌ را برای‌ یک‌ دورة‌ طولانی‌ انجام‌ دهد .
کاربردهای‌ شبیه‌ سازی‌ اکنون‌ با توجه‌ به‌ مفهوم‌ شبیه‌ سازی‌ و توانایی‌ آن‌ در تجزیه‌ و تحلیل‌ سیستم‌ ها و کمک‌ به‌ حل‌ مسائل‌ آنها و ازطرفی‌ توجه‌ به‌ پیچیدگی‌ سیستم‌ هایی‌ که‌ در دنیای‌ واقعی‌ وجود دارند ، میتوان‌ به‌ راحتی‌ میزان‌ کاربرد فراوان‌شبیه‌ سازی‌ را حدس‌ زد البته‌ در این‌ زمینه‌ مطالعات‌ و بررسی‌ های‌ نیز انجام‌ شده‌ است‌ که‌ نتایج‌ حاصل‌ از آنهامطلب‌ فوق‌ را تآئید می‌ کنند . مثلا شانون‌ در کتاب‌ خود نتایج‌ حاصل‌ از بررسی‌ نمونه‌ای‌ را که‌ توسط‌ شانون‌ وبیلز از اعضای‌ دائمی‌ غیر دانشگاهی‌ انجمن‌ پژوهش‌ عملیاتی‌ آمریکا به‌ دست‌ آمده‌ را ذکر می‌ کند . حاصل‌ این‌نتایج‌ در جدول‌ صفحه‌ بعد نشان‌ داده‌ شده‌ است‌ .
مطلوبیت‌ فنون‌ پژوهش‌ عملیاتی‌ برای‌ افراد دست‌ اندرکار
نظریة‌ احتمال‌ ( و استنباط‌ آماری‌ ) 182/0
تحلیل‌ اقتصادی‌ ( کارایی‌ هزینه‌ ) 150/0
شبیه‌ سازی‌ 143/0
برنامه‌ ریزی‌ خطی‌ 12/0
کنترل‌ موجودی‌ ها 097/0
خط‌ انتظار ( صف‌ بندی‌ ) 085/0
تحلیل‌ شبکه‌ ای‌ ( ترتیب‌ دهی‌ ) 072/0
تحلیل‌ جایگذاری‌ 042/0
نظریه‌ بازی‌ ها 040/0
برنامه‌ ریزی‌ پریا 031/0
فنون‌ جستجو 020/0
برنامه‌ ریزی‌ غیر خطی‌ 018/0
00/1
می‌ بینم‌ برای‌ محققینی‌ که‌ عملا کار می‌ کنند ، تنها احتمال‌ و روش‌ کارایی‌ هزینه‌ است‌ که‌ از لحاظ‌ ارزش‌ یامطلوبیت‌ در مرتبة‌ بالاتری‌ از شبیه‌ سازی‌ قرار می‌ گیرند .
از دیگر مطالعات‌ و بررسی‌ هایی‌ که‌ در زمینه‌ کاربرد فنون‌ مختلف‌ تحقیق‌ درعملیات‌ انجام‌ شده‌ است‌ ،گزارش‌ تورین‌ است‌ . این‌ مطالعه‌ در مورد 500 شرکت‌ که‌ توسط‌ مجله‌ فورچون‌ به‌ عنوان‌ بزرگترین‌شرکتهای‌ عالم‌ معرفی‌ شده‌ بود ، صورت‌ گرفت‌ . نتیجة‌ این‌ مطالعات‌ درجدول‌ زیر آمده‌ است‌ .
کاربرد فنون‌ مختلف‌ تحقیق‌ در عملیات‌
« گزارش‌ تورین‌ »نام‌ فن‌ تعداد طرحها درصد استفاده‌
تحلیل‌ آماری‌* 63 29
شبیه‌ سازی‌ 54 25
برنامه‌ ریزی‌ خطی‌ 41 19
نظریه‌ موجودی‌ ها 13 6
نظریه‌ شبکه‌ ها 13 6
برنامه‌ ریزی‌ پویا 9 4
برنامه‌ ریزی‌ غیر خطی‌ 7 3
نظریه‌ صف‌ 2 1
برنامه‌ ریز ابتکاری‌ 2 1
گوناگون‌ 13 6
* شامل‌ احتمالات‌ ، رگریسون‌ ، تفریب‌ نمایی‌ ، نمونه‌ گیری‌ آماری‌، آزمون‌ فرض‌
علاوه‌ بر این‌ صرف‌ 74 میلیون‌ دلار در سال‌ مالی‌ 1986 برای‌ بررسیهای‌ شبیه‌ سازی‌ توسط‌ ارتش‌ آمریکاکاربرد شبیه‌ سازی‌ را بیشتر آشکار می‌ کند . بنابراین‌ با وجود ظرافت‌ و نداشتن‌ پیچیدگی‌ ریاضی‌ ، شبیه‌ سازی‌یکی‌ از پر مصرفترین‌ فنون‌ کمی‌ است‌ که‌ در حل‌ مسائل‌ مدیریت‌ به‌ کار می‌ رود .
مزایا و معایب‌ شبیه‌ سازی‌ ( شبیه‌ سازی‌ کامپیوتری‌)
در سراسر بحث‌ از مزایا شبیه‌ سازی‌ به‌ نوعی‌ یاد شده‌ است‌ . در اینجا بعضی‌ از مزایای‌ شبیه‌ سازی‌ را فهرست‌وار عنوان‌ می‌ کنیم‌ :
داشتن‌ قدرت‌ فشردن‌ زمان‌ . بدین‌ ترتیب‌ که‌ به‌ وسیله‌ شبیه‌ سازی‌ ممکن‌ است‌ چندین‌ سال‌ از فعالیت‌یک‌ سیستم‌ را در چند ثانیه‌ ملاحظه‌ و بررسی‌ نمود . در نتیجه‌، بررسی‌ کننده‌ قادر است‌ چندین‌ طرح‌ از یک‌سیستم‌ را در یک‌ فرصت‌ کوتاه‌ مطالعه‌ نموده‌ و نتاج‌ عملکرد آنها را مقایسه‌ نماید .
داشتن‌ قدرت‌ گسترش‌ زمان‌. به‌ وسیله‌ جمع‌ آوری‌ آمار و اطلاعات‌ لازم‌ در برنامه‌ شبیه‌ سازی‌ ، بررسی‌کننده‌ قادر است‌ جزئیات‌ تغییراتی‌ که‌ در زمان‌ واقعی‌ قابل‌ مشاهده‌ نیستند مطالعه‌ کند . بعبارتی‌ دیگر تغییراتی‌که‌ بعلت‌ بالا بودن‌ سرعت‌ ایجاد آنها در سیستم‌ واقعی‌ قابل‌ مشاهده‌ یا مطالعه‌ نمی‌ باشند ، در این‌ روش‌ قابل‌کنترل‌ و بررسی‌ هستند. این‌ عمل‌ با کمک‌ کند نمودن‌ زمان‌ در مدل‌ صورت‌ می‌ گیرد مانند کند نمودن‌ سرعت‌حرکت‌ یک‌ فیلم‌ برای‌ بررسی‌ حرکت‌ هایی‌ که‌ در حال‌ عادی‌ قابل‌ دقت‌ و بررسی‌ نیستند .
در یک‌ بررسی‌ گاه‌ لازم‌ است‌ که‌ حرکت‌ زمان‌ را متوقف‌ کرده‌ و نتایج‌ بدست‌ آمده‌ تا این‌ لحظه‌ را مطالعه‌نمود و پس‌ از تصمیم‌ های‌ لازم‌ بررسی‌ را از همان‌ نقطه‌ توقف‌ یا از سر گرفت‌ . لازمه‌ این‌ نیاز، این‌ است‌ که‌ تمام‌پدیده‌ های‌ وابسته‌ به‌ سیستم‌ وضعیت‌ خود را تاشروع‌ مجدد بررسی‌ و آزمایش‌ دقیقاً حفظ‌ کنند . این‌ امکان‌فقط‌ در شبیه‌ سازی‌ ممکن‌ است‌ .
شبیه‌ سازی‌ این‌ امکان‌ را به‌ تحلیل‌ گر می‌ دهد که‌ یک‌ آزمایش‌ یا بررسی‌ را با حفظ‌ کلیه‌ شرایط‌ اولیه‌ ورفتار سیستم‌ بوسیله‌ یک‌ برنامه‌ تکرار کند . در هر یک‌ از دفعات‌ تکرار، تنها مقادیر بعضی‌ از پارامترها را به‌منظور دریافت‌ اثر آنها بر رفتار سیستم‌ و نتایج‌ حاصل‌ تغییر می‌ دهد .
شبیه‌ سازی‌ قادر به‌ بررسی‌ تغییرات‌ جدید در سیستم‌ های‌ موجود و مطالعه‌ سیستم‌ هایی‌ که‌ در مرحله‌طرح‌ می‌ باشند و هنوز هیچ‌ گونه‌ امکانات‌ ، سرمایه‌ و زمان‌ برای‌ پیشرفت‌ یا ایجاد فیزیکی‌ آنها صرف‌ نشده‌است‌ . همچنین‌ بررسی‌ و آزمایش‌ سیستمهای‌ فرضی‌ که‌ احیاناً ایجاد و مطالعه‌ آنها بوسیله‌ روش‌ های‌ دیگرغیر ممکن‌ یا خطر ناک‌ می‌ باشد با این‌ روش‌ امکان‌ پذیر است‌. و اما معایب‌ شبیه‌ سازی‌ را می‌ توان‌ چنین‌ عنوان‌کرد :
ایجاد و توسعه‌ یک‌ مدل‌ خوب‌ شبیه‌ سازی‌ اغلب‌ گران‌ و محتاج‌ زمان‌ است‌ و نیاز به‌ اطلاعات‌ زیادی‌دارد که‌ ممکن‌ است‌ به‌ آسانی‌ دردسترس‌ نباشد . شانون‌ به‌ به‌ نقل‌ از فازستو در کتاب‌ خود ذکر می‌ کند که‌توسعه‌ یک‌ مدل‌ خوب‌ برنامه‌ ریزی‌ شرکتها ممکن‌ است‌ 3 تا 10 سال‌ وقت‌ بخواهد .
شبیه‌ سازی‌ می‌ تواند چنین‌ وانمود کند که‌ وضعیت‌ جهان‌ واقعی‌ را به‌ دقت‌ نشان‌ می‌دهد ، در حالی‌ که‌واقعاً این‌ کار را نمیکند . چندین‌ مسئله‌ ذاتی‌ در شبیه‌ سازی‌ وجود دارند که‌ اگر به‌ درستی‌ حل‌ نشوند می‌ توانندنتایج‌ غلطی‌ را به‌ وجود آورند .
شبیه‌ سازی‌ دقیق‌ نبوده‌ و نمی‌ توان‌ درجه‌ این‌ بی‌ دقتی‌ را اندازه‌ گرفت‌ . تحلیل‌ حساسیت‌ مدل‌ نسبت‌ به‌تغییر مقدار پارارمترها تنها قسمتی‌ از این‌ مشکل‌ را حل‌ می‌ کند .
معمولا نتایج‌ شبیه‌ سازی‌ به‌ صورت‌ عددی‌ بوده‌ و با هر تعداد ارقام‌ اعشاری‌ که‌ آزمایشگر انتخاب‌ کند ،معین‌ می‌ شوند در نتیجه‌، خطر بزرگ‌ کردن‌ اعداد، یعنی‌ اعتبار دادن‌ بیش‌ از حد به‌ اعداد پیش‌ می‌ آید .
درنهایت‌ هر چند شبیه‌ سازی‌ روش‌ بسیار با ارزش‌ و مفید برای‌ حل‌ مسائل‌ است‌ ، ولی‌ به‌ طور حتم‌ راه‌ حل‌تمام‌ مسائل‌ مدیریت‌ نیست‌ . هنوز تا حد زیادی‌ توسعه‌ و استفاده‌ از مدلهای‌ شبیه‌ سازی‌ به‌ جای‌ اینکه‌ علم‌باشد هنر است‌ . بنابراین‌ مانند سایر هنرها تا حد زیادی‌ فن‌ ، موفقیت‌ یا شکست‌ را معین‌ نمی‌ کند بلکه‌ عامل‌تعیین‌ کننده‌ ، چگونگی‌ کار برد آن‌ است‌ .

منابع :
مبانی‌ شبیه‌ سازی‌ http://www.irandoc.ac.ir
شبیه سازی چیست؟ http://www.callwithme.ir
شبیه سازی انسان http://www.senmerv.com
شبیه سازی www.http://aftab.ir
شبیه سازی چیست؟ http://www.knowclub.com

شبیه‌ سازی‌ زمان‌ خرابیهای‌ ماشین‌

شبیه‌ سازی‌ زمان‌ خرابیهای‌ ماشین‌ شرکت‌ تولیدی‌ براساس‌ تجربه‌ ، تصور می‌ کند تعداد خرابیهای‌ ماشینهایش‌ بیش‌ از حداست‌ . مدیریت‌ شرکت‌می‌ خواهد رفتار فعلی‌ کار ( و خرابی‌ ) ماشین‌ ها را در یک‌ دور زمانی‌ طولانی‌ ، برای‌ درک‌ بهتر رفتار سیستم‌شبیه‌ سازی‌ کند . پرسنل‌ ستادی‌ شرکت‌ معتقدند که‌ زمان‌ بین‌ خرابیهای‌ ماشین‌ به‌ هفته‌ با تقریب‌ دارای‌ توزیع‌یکنواخت‌ به‌ صورت‌ 4<x<0 8f(x)=x است‌ . شکل‌ زیر نشان‌ دهنده‌ تابع‌ احتمال‌ پیوسته‌ است‌ که‌ در آن‌متغیر تصادفی‌ x نشان‌ دهندة‌ زمان‌ ( به‌ هفته‌ ) بین‌ خرابیها است‌ . مساحت‌ زیر منحنی‌ معرف‌ احتمال‌ وقوع‌متغیر تصافی‌ x است‌ بنابراین‌ ، مساحت‌ زیر منحنی‌ با یک‌ است‌ .
با محاسبه‌ سطح‌ زیر منحنی‌ از صفر تا هر مقداری‌ از متغیرتصادفی‌ x می‌ توان‌ احتمال‌ تجمعی‌ مقدار x راتعیین‌ کرد .ملاحظه‌ می‌ کنید که‌ دامنة‌ مقادیر متغیر تصادفی‌ x (4<x<0) با احتمالات‌ تجمعی‌ 1<F(x)<0 متناظراست‌. از این‌ رو برای‌ هر مقدار F (x) در فاصله‌ ( 1 و 0) مقداری‌ برای‌ x وجود دارد .
در مثال‌ قبل‌ متغیر تصادفی‌ گسسته‌ را با مقادیر مختلف‌ x را با دامنه‌ ای‌ از توزیع‌ تجمعی‌ x مربوط‌ می‌کردیم‌ . ولی‌ در حالتی‌ که‌ متغیر تصادفی‌ پیوسته‌ باشد ، رابطة‌ بین‌ x و تابع‌ توزیع‌ تجمعی‌ ، F(x) ، برقرارمی‌شود . پس‌ هر مقدار تابع‌ توزیع‌ تجمعی‌ متناظر با مقدار خاصی‌ از x است‌ بنابراین‌ ، هر عدد تصادفی‌ r(بین‌0 و 1 ) را می‌ توان‌ به‌ طور مستقیم‌ به‌ مقدار متناظر x آن‌ با استفاده‌ از تابع‌ توزیع‌ تجمعی‌ آن‌ ترجمه‌ کرد . چون‌F(x) در فاصله‌ ( 1 و 0 ) تعریف‌ می‌ شود وعدد تصادفی‌ نیز در همین‌ فاصله‌ ( 1 و 0) تعریف‌ می‌ شود ،داریم‌: 162r=F(x)= r= xچون‌ می‌ خواهیم‌ با اعداد تصادفی‌ r مقادیر متغیر تصادفی‌ x را به‌ دست‌ آوریم‌ ،ابتدا بایستی‌ ، معادله‌ را برای‌ x بر حسب‌ r حل‌ کنیم‌ لذا r 4x= بعداز به‌ دست‌ آوردن‌ عدد تصادفی‌ r ،جایگزینی‌ آن‌ در معادله‌r 4x= مقدار x متناظر آن‌ به‌ دست‌ می‌ آید . برای‌ مثال‌ ، اگر 25/0r = آنگاه‌ 2=xاست‌ . مولد فرایند r 4x= همان‌ کاری‌ را می‌ کند که‌ در مثال‌ متغیر گسسته‌ قبل‌ دامنه‌ برای‌ r انجام‌ می‌ داد .سپس‌ از مقادیرx درمدل‌ شبیه‌ سازی‌ همانند مثالهای‌ قبل‌ استفاده‌ می‌ شود .
با مراجعه‌ به‌ مثال‌ شرکت‌ تولیدی‌ ، به‌ یاد آورید که‌ متغیر تصادفی‌ پیوسته‌ x زمان‌ بین‌ خرابیها به‌ هفته‌ است‌ ومدیریت‌ علاقه‌ مند است‌ خرابیها را برای‌ یک‌ سال‌ شبیه‌ سازی‌ کند . اعداد تصادفی‌ که‌ در این‌ آزمایش‌بایداستفاده‌ شود باید بین‌ 0 تا 1 باشد ، اگر این‌ چنین‌ نبود باید اعداد را بر عددی‌ مناسب‌ تقسیم‌ کنیم‌ تا اعدادبین‌ 0 تا 1 بدست‌ آید . سپس‌ از این‌ مقادیر، استفاده‌ شده‌ تا مقادیر تصادفی‌ برای‌ x براساس‌ فرمول‌ تولید شودr 4x= نتایج‌ شبیه‌ سازی‌ درجدول‌ صفحه‌ بعد آمده‌ است‌ .
تعداد تجمعی‌ زمان‌ تجمعی‌ زمان‌ بین‌ خرابیهاxهفته r
خرابیها هفته‌ r =4x
1 68/2 68/2 45/0
2 48/6 80/3 90/0
3 15/10 67/3 84/0
4 80/11 65/1 17/0
5 24/15 44/3 74/0
6 12/19 88/3 94/0
7 18/20 06/1 07/0
8 73/21 55/1 15/0
9 53/22 80/ 04/0
10 76/24 23/2 31/0
11 82/25 06/1 07/0
12 80/29 98/3 99/0
13 74/33 94/3 97/0
14 16/37 42/3 73/0
15 60/38 44/1 133/0
16 30/39 70/ 03/0
17 45/42 15/3 62/0
18 19/45 74/2 47/0
19 17/49 98/3 99/0
20 63/52 46/3 75/0

شبیه‌ سازی‌ برای‌ 52 هفته‌ (یک‌ سال‌ ) بعد از 20 خرابی‌ صورت‌ گرفته‌ است‌ ، با استفاده‌ ازهمین‌ روش‌ ،شرکت‌ می‌ تواند خرابیهایی‌ ماشین‌ را برای‌ یک‌ دورة‌ طولانی‌ انجام‌ دهد .
کاربردهای‌ شبیه‌ سازی‌ اکنون‌ با توجه‌ به‌ مفهوم‌ شبیه‌ سازی‌ و توانایی‌ آن‌ در تجزیه‌ و تحلیل‌ سیستم‌ ها و کمک‌ به‌ حل‌ مسائل‌ آنها و ازطرفی‌ توجه‌ به‌ پیچیدگی‌ سیستم‌ هایی‌ که‌ در دنیای‌ واقعی‌ وجود دارند ، میتوان‌ به‌ راحتی‌ میزان‌ کاربرد فراوان‌شبیه‌ سازی‌ را حدس‌ زد البته‌ در این‌ زمینه‌ مطالعات‌ و بررسی‌ های‌ نیز انجام‌ شده‌ است‌ که‌ نتایج‌ حاصل‌ از آنهامطلب‌ فوق‌ را تآئید می‌ کنند . مثلا شانون‌ در کتاب‌ خود نتایج‌ حاصل‌ از بررسی‌ نمونه‌ای‌ را که‌ توسط‌ شانون‌ وبیلز از اعضای‌ دائمی‌ غیر دانشگاهی‌ انجمن‌ پژوهش‌ عملیاتی‌ آمریکا به‌ دست‌ آمده‌ را ذکر می‌ کند . حاصل‌ این‌نتایج‌ در جدول‌ صفحه‌ بعد نشان‌ داده‌ شده‌ است‌ .
مطلوبیت‌ فنون‌ پژوهش‌ عملیاتی‌ برای‌ افراد دست‌ اندرکار
نظریة‌ احتمال‌ ( و استنباط‌ آماری‌ ) 182/0
تحلیل‌ اقتصادی‌ ( کارایی‌ هزینه‌ ) 150/0
شبیه‌ سازی‌ 143/0
برنامه‌ ریزی‌ خطی‌ 12/0
کنترل‌ موجودی‌ ها 097/0
خط‌ انتظار ( صف‌ بندی‌ ) 085/0
تحلیل‌ شبکه‌ ای‌ ( ترتیب‌ دهی‌ ) 072/0
تحلیل‌ جایگذاری‌ 042/0
نظریه‌ بازی‌ ها 040/0
برنامه‌ ریزی‌ پریا 031/0
فنون‌ جستجو 020/0
برنامه‌ ریزی‌ غیر خطی‌ 018/0
00/1
می‌ بینم‌ برای‌ محققینی‌ که‌ عملا کار می‌ کنند ، تنها احتمال‌ و روش‌ کارایی‌ هزینه‌ است‌ که‌ از لحاظ‌ ارزش‌ یامطلوبیت‌ در مرتبة‌ بالاتری‌ از شبیه‌ سازی‌ قرار می‌ گیرند .
از دیگر مطالعات‌ و بررسی‌ هایی‌ که‌ در زمینه‌ کاربرد فنون‌ مختلف‌ تحقیق‌ درعملیات‌ انجام‌ شده‌ است‌ ،گزارش‌ تورین‌ است‌ . این‌ مطالعه‌ در مورد 500 شرکت‌ که‌ توسط‌ مجله‌ فورچون‌ به‌ عنوان‌ بزرگترین‌شرکتهای‌ عالم‌ معرفی‌ شده‌ بود ، صورت‌ گرفت‌ . نتیجة‌ این‌ مطالعات‌ درجدول‌ زیر آمده‌ است‌ .
کاربرد فنون‌ مختلف‌ تحقیق‌ در عملیات‌
« گزارش‌ تورین‌ »نام‌ فن‌ تعداد طرحها درصد استفاده‌
تحلیل‌ آماری‌* 63 29
شبیه‌ سازی‌ 54 25
برنامه‌ ریزی‌ خطی‌ 41 19
نظریه‌ موجودی‌ ها 13 6
نظریه‌ شبکه‌ ها 13 6
برنامه‌ ریزی‌ پویا 9 4
برنامه‌ ریزی‌ غیر خطی‌ 7 3
نظریه‌ صف‌ 2 1
برنامه‌ ریز ابتکاری‌ 2 1
گوناگون‌ 13 6
* شامل‌ احتمالات‌ ، رگریسون‌ ، تفریب‌ نمایی‌ ، نمونه‌ گیری‌ آماری‌، آزمون‌ فرض‌
علاوه‌ بر این‌ صرف‌ 74 میلیون‌ دلار در سال‌ مالی‌ 1986 برای‌ بررسیهای‌ شبیه‌ سازی‌ توسط‌ ارتش‌ آمریکاکاربرد شبیه‌ سازی‌ را بیشتر آشکار می‌ کند . بنابراین‌ با وجود ظرافت‌ و نداشتن‌ پیچیدگی‌ ریاضی‌ ، شبیه‌ سازی‌یکی‌ از پر مصرفترین‌ فنون‌ کمی‌ است‌ که‌ در حل‌ مسائل‌ مدیریت‌ به‌ کار می‌ رود .
مزایا و معایب‌ شبیه‌ سازی‌ ( شبیه‌ سازی‌ کامپیوتری‌)
در سراسر بحث‌ از مزایا شبیه‌ سازی‌ به‌ نوعی‌ یاد شده‌ است‌ . در اینجا بعضی‌ از مزایای‌ شبیه‌ سازی‌ را فهرست‌وار عنوان‌ می‌ کنیم‌ :
داشتن‌ قدرت‌ فشردن‌ زمان‌ . بدین‌ ترتیب‌ که‌ به‌ وسیله‌ شبیه‌ سازی‌ ممکن‌ است‌ چندین‌ سال‌ از فعالیت‌یک‌ سیستم‌ را در چند ثانیه‌ ملاحظه‌ و بررسی‌ نمود . در نتیجه‌، بررسی‌ کننده‌ قادر است‌ چندین‌ طرح‌ از یک‌سیستم‌ را در یک‌ فرصت‌ کوتاه‌ مطالعه‌ نموده‌ و نتاج‌ عملکرد آنها را مقایسه‌ نماید .
داشتن‌ قدرت‌ گسترش‌ زمان‌. به‌ وسیله‌ جمع‌ آوری‌ آمار و اطلاعات‌ لازم‌ در برنامه‌ شبیه‌ سازی‌ ، بررسی‌کننده‌ قادر است‌ جزئیات‌ تغییراتی‌ که‌ در زمان‌ واقعی‌ قابل‌ مشاهده‌ نیستند مطالعه‌ کند . بعبارتی‌ دیگر تغییراتی‌که‌ بعلت‌ بالا بودن‌ سرعت‌ ایجاد آنها در سیستم‌ واقعی‌ قابل‌ مشاهده‌ یا مطالعه‌ نمی‌ باشند ، در این‌ روش‌ قابل‌کنترل‌ و بررسی‌ هستند. این‌ عمل‌ با کمک‌ کند نمودن‌ زمان‌ در مدل‌ صورت‌ می‌ گیرد مانند کند نمودن‌ سرعت‌حرکت‌ یک‌ فیلم‌ برای‌ بررسی‌ حرکت‌ هایی‌ که‌ در حال‌ عادی‌ قابل‌ دقت‌ و بررسی‌ نیستند .
در یک‌ بررسی‌ گاه‌ لازم‌ است‌ که‌ حرکت‌ زمان‌ را متوقف‌ کرده‌ و نتایج‌ بدست‌ آمده‌ تا این‌ لحظه‌ را مطالعه‌نمود و پس‌ از تصمیم‌ های‌ لازم‌ بررسی‌ را از همان‌ نقطه‌ توقف‌ یا از سر گرفت‌ . لازمه‌ این‌ نیاز، این‌ است‌ که‌ تمام‌پدیده‌ های‌ وابسته‌ به‌ سیستم‌ وضعیت‌ خود را تاشروع‌ مجدد بررسی‌ و آزمایش‌ دقیقاً حفظ‌ کنند . این‌ امکان‌فقط‌ در شبیه‌ سازی‌ ممکن‌ است‌ .
شبیه‌ سازی‌ این‌ امکان‌ را به‌ تحلیل‌ گر می‌ دهد که‌ یک‌ آزمایش‌ یا بررسی‌ را با حفظ‌ کلیه‌ شرایط‌ اولیه‌ ورفتار سیستم‌ بوسیله‌ یک‌ برنامه‌ تکرار کند . در هر یک‌ از دفعات‌ تکرار، تنها مقادیر بعضی‌ از پارامترها را به‌منظور دریافت‌ اثر آنها بر رفتار سیستم‌ و نتایج‌ حاصل‌ تغییر می‌ دهد .
شبیه‌ سازی‌ قادر به‌ بررسی‌ تغییرات‌ جدید در سیستم‌ های‌ موجود و مطالعه‌ سیستم‌ هایی‌ که‌ در مرحله‌طرح‌ می‌ باشند و هنوز هیچ‌ گونه‌ امکانات‌ ، سرمایه‌ و زمان‌ برای‌ پیشرفت‌ یا ایجاد فیزیکی‌ آنها صرف‌ نشده‌است‌ . همچنین‌ بررسی‌ و آزمایش‌ سیستمهای‌ فرضی‌ که‌ احیاناً ایجاد و مطالعه‌ آنها بوسیله‌ روش‌ های‌ دیگرغیر ممکن‌ یا خطر ناک‌ می‌ باشد با این‌ روش‌ امکان‌ پذیر است‌. و اما معایب‌ شبیه‌ سازی‌ را می‌ توان‌ چنین‌ عنوان‌کرد :
ایجاد و توسعه‌ یک‌ مدل‌ خوب‌ شبیه‌ سازی‌ اغلب‌ گران‌ و محتاج‌ زمان‌ است‌ و نیاز به‌ اطلاعات‌ زیادی‌دارد که‌ ممکن‌ است‌ به‌ آسانی‌ دردسترس‌ نباشد . شانون‌ به‌ به‌ نقل‌ از فازستو در کتاب‌ خود ذکر می‌ کند که‌توسعه‌ یک‌ مدل‌ خوب‌ برنامه‌ ریزی‌ شرکتها ممکن‌ است‌ 3 تا 10 سال‌ وقت‌ بخواهد .
شبیه‌ سازی‌ می‌ تواند چنین‌ وانمود کند که‌ وضعیت‌ جهان‌ واقعی‌ را به‌ دقت‌ نشان‌ می‌دهد ، در حالی‌ که‌واقعاً این‌ کار را نمیکند . چندین‌ مسئله‌ ذاتی‌ در شبیه‌ سازی‌ وجود دارند که‌ اگر به‌ درستی‌ حل‌ نشوند می‌ توانندنتایج‌ غلطی‌ را به‌ وجود آورند .
شبیه‌ سازی‌ دقیق‌ نبوده‌ و نمی‌ توان‌ درجه‌ این‌ بی‌ دقتی‌ را اندازه‌ گرفت‌ . تحلیل‌ حساسیت‌ مدل‌ نسبت‌ به‌تغییر مقدار پارارمترها تنها قسمتی‌ از این‌ مشکل‌ را حل‌ می‌ کند .
معمولا نتایج‌ شبیه‌ سازی‌ به‌ صورت‌ عددی‌ بوده‌ و با هر تعداد ارقام‌ اعشاری‌ که‌ آزمایشگر انتخاب‌ کند ،معین‌ می‌ شوند در نتیجه‌، خطر بزرگ‌ کردن‌ اعداد، یعنی‌ اعتبار دادن‌ بیش‌ از حد به‌ اعداد پیش‌ می‌ آید .
درنهایت‌ هر چند شبیه‌ سازی‌ روش‌ بسیار با ارزش‌ و مفید برای‌ حل‌ مسائل‌ است‌ ، ولی‌ به‌ طور حتم‌ راه‌ حل‌تمام‌ مسائل‌ مدیریت‌ نیست‌ . هنوز تا حد زیادی‌ توسعه‌ و استفاده‌ از مدلهای‌ شبیه‌ سازی‌ به‌ جای‌ اینکه‌ علم‌باشد هنر است‌ . بنابراین‌ مانند سایر هنرها تا حد زیادی‌ فن‌ ، موفقیت‌ یا شکست‌ را معین‌ نمی‌ کند بلکه‌ عامل‌تعیین‌ کننده‌ ، چگونگی‌ کار برد آن‌ است‌ .

منابع :
مبانی‌ شبیه‌ سازی‌ http://www.irandoc.ac.ir
شبیه سازی چیست؟ http://www.callwithme.ir
شبیه سازی انسان http://www.senmerv.com
شبیه سازی www.http://aftab.ir
شبیه سازی چیست؟ http://www.knowclub.com

مثالهایی‌ از شبیه‌ سازی‌

مثالهایی‌ از شبیه‌ سازی‌ در این‌ قسمت‌ به‌ منظور درک‌ مفهوم‌ شبیه‌ سازی‌ چند مثال‌ شبیه‌ سازی‌ را ذکر می‌کنیم‌ .
شبیه‌ سازی‌ یک‌ سیستم‌ موجودی‌ انبار با تقاضا و زمان‌ تأخیر احتمالی‌
تقاضای‌ هفتگی‌ برای‌ یک‌ توزیع‌ کنندة‌ تجهیزات‌ الکتریکی‌ ، متغیر تصادفی‌ گسسته‌ای‌ است‌ که‌ توزیع‌ احتمال‌آن‌ به‌ شکل‌ جدول‌ زیر است‌ .
احتمال‌تقاضا تقاضای‌ هر هفته
P(X) X
0/2 14
0/4 15
0/2 16
0/1 17
0/1 18
در این‌ جدول‌ ، P)X)احتمال‌ آن‌ است‌ که‌ تقاضا برای‌ این‌ کالا در هفته‌ای‌ مشخص‌ X باشد . این‌ توزیع‌ کننده‌ ،تجهیزات‌ مورد نیاز خود را به‌ وسیله‌ سفارش‌ از تولید کننده‌ تهیه‌ کند . از طرفی‌ بین‌ زمان‌ صدور سفارش‌ تازمانی‌ که‌ تجهیزات‌ را دریافت‌ می‌کند ، زمان‌ تأخیری‌ وجود دارد . که‌ این‌ زمان‌ تأخیر ثابت‌ نبوده‌ بلکه‌ یک‌ متغیرتصادفی‌ گسسته‌ است‌ که‌ توزیع‌ احتمال‌ آن‌ در زیر نشان‌ داده‌ شده‌ است‌ .
احتمال‌زمان‌تأخیر زمان‌ تأخیر بر حسب‌ هفته
P(Y) Y
6/0 2
3/0 3
1/0 4
00/1
هدف‌ توزیع‌ کننده‌ آن‌ است‌ که‌ تعداد بهینة‌ سفارش‌ را به‌ اضافة‌ زمانی‌ که‌ باید سفارش‌ داده‌ شود ( نقطه‌ سفارش‌مجدد) مشخص‌ کند . تصمیم‌ بهینه‌ ، تصمیمی‌ خواهد بود که‌ موجب‌ حداقل‌ هزینه‌های‌ کل‌ انبار شود . توزیع‌کننده‌ پارامترهای‌ هزینه‌ زیر را تعیین‌ کرده‌ است‌ : هزینه‌ هر بار سفارش‌ (Co) 150 تومان‌ ، هزینه‌ انبار داری‌(Cc) برای‌ هر واحد در هفته‌ 1 تومان‌ و در صورت‌ کمبود کالا برای‌ پاسخگوئی‌ به‌ تقاضا تامین‌ نشده‌ به‌ ازای‌ هرواحد 100 تومان‌ است‌ (هزینه‌ کمبود (Cs).
توجه‌ کنید که‌ طول‌ هر پاره‌ خط‌ عمودی‌ در هر پله‌ دقیقاً متناظر با احتمال‌ کمیتی‌ از تقاضا ، P(X) ، است‌ .برای‌ مثال‌ ، در قسمت‌ بالای‌ نمودار ، پاره‌ خط‌ عمودی‌ که‌ مستقیماً بالای‌ مقدار 18 قرار دارد ، دارای‌ احتمالی‌بین‌ 9/0 تا 0/1 است‌ . این‌ دامنه‌ با احتمال‌ تقاضای‌ 18 ترمینال‌ کامپیوتری‌ ، 1/0 = (18)p متناظر است‌ . همین‌قضیه‌ برای‌ تقاضاهای‌ دیگر نیز صادق‌ است‌ .
بنابراین‌ ، تابع‌ تجمعی‌ X ، شامل‌ چندین‌ دامنه‌ است‌ که‌ هر دامنه‌ متناظر با میزان‌ مشخصی‌ از تقاضا است‌ .همین‌ مطلب‌ برای‌ زمان‌ تأخیر و احتمال‌ آن‌ نیز صادق‌ است‌ . حال‌ اگر اعداد تصادفی‌ مانند 1rو 2r را بتوان‌ بین‌ 0تا 1 تولید کرد ، در این‌ صورت‌ با توجه‌ به‌ اینکه‌ این‌ عدد های‌ تصادفی‌ در کجا قرار گیرند می‌توان‌ مقدار متناظرتقاضا و زمان‌ تأخیر را روی‌ محور افقی‌ مشخص‌ کرد . برای‌ مثال‌ مقدار 76/0=1r در دامنه‌ 8/0<F(x)<6/0قرار می‌گیرد. پس‌ تقاضای‌ متناظر آن‌ 16 واحد است‌ که‌ از روی‌ محور افقی‌ پیدا می‌شود. بنابراین‌ ، با انتخاب‌مقادیر تصادفی‌ 1r و2r می‌توان‌ مقادیر x وy را به‌ صورت‌ تصادفی‌ براساس‌ توزیع‌ احتمال‌ تقاضا و زمان‌ تاخیرتولید کرد . برای‌ تولید اعداد تصادفی‌ از جدول‌ اعداد تصادفی‌ استفاده‌ شده‌ است‌ .
دامنه‌ اعداد تصادفی r1 دامنه‌ توزیع‌ تجمعی F(x) احتمال‌ تقاضا (P(x) تقاضا x
19 - 00 19/0 - 0/00 2/0 14
59 - 20 59/0 - 20/0 4/0 15
79 - 60 79/0 - 60/0 2/0 16
89 - 80 89/0 - 80/0 1/0 17
99 - 90 99/0 - 90/0 0/11/0 18
برای‌ مثال‌ توجه‌ کنید که‌ اولین‌ دامنه‌ r1 شامل‌20 مقدار ممکن‌ است‌ ، یعنی‌ از 00 تا 019 این‌ دامنه‌ متناظر بااحتمال‌ تقاضای‌ 14 = x است‌ .
دامنه‌ اعداد تصادفی‌
r2 دامنه‌ توزیع‌ تجمعی
p(y) احتمال‌ زمان‌ تأخیر
(y)p زمان‌ تأخیر(هفته‌)
y
59 - 00 59/ - 00/ 60/ 2
89 - 60 89/ - 60/ 30/ 3
99 - 90 99/ - 90/ 10/ 4
00/1

توجه‌ کنید که‌ برای‌ مقادیر r1 و r2 ما 100 عدد تصادفی‌ که‌ احتمال‌ انتخاب‌ شدن‌ همه‌ آنها مساوی‌ ( 01/0)است‌ ، انتخاب‌ می‌ کنیم‌ . با توجه‌ به‌ این‌ تعداد اعداد و دامنة‌ r1و r2 ، این‌ دامنه‌ ها همان‌ احتمال‌ مربوطه‌ رامشخص‌ می‌ کنند . مثلا زمان‌ تأخیر 2 هفته‌ احتمالش‌ 60/0 است‌ و تعداد اعداد بین‌ 0 تا 59 می‌ شود 60 عددکه‌ احتمال‌ آن‌ نسبت‌ به‌ کل‌ اعداد ( 100) همان‌ 60/0 است‌ .
چون‌ هدف‌ تجزیه‌ و تحلیل‌ انبار ، تعیین‌ تعداد بهینه‌ سفارش‌ و بهترین‌ زمان‌ سفارش‌ ( نقطه‌ سفارش‌ مجدد)است‌ ، آزمایش‌ شبیه‌ سازی‌ را با انتخاب‌ تعداد سفارش‌ ونقطه‌ سفارش‌ خاصی‌ شروع‌ می‌ کنیم‌ . شبیه‌ سازی‌ رابا تعداد سفارش‌ 40 ترمینال‌ ( 40 = Q ) در هر بار سفارش‌ ونقطه‌ سفارش‌ مجدد 30 ترمینال‌ ( 30 = R )شروع‌ می‌ کنیم‌ . پس‌ هر موقع‌ موجودی‌ انبار کمتر یا مساوی‌ 30 ترمینال‌ باشد ، ما 40 عدد سفارش‌ می‌ دهیم‌ .
به‌ تعویق‌ انداختن‌ سفارش‌ در زمان‌ کمبود مجاز نیست‌ . وقتی‌ در هفته‌ n ام‌ سفارشی‌ داده‌ می‌ شود ، در هفته‌
n + y (که‌ yزمان‌ تأخیر است‌ ) سفارش‌ دریافت‌ می‌ شود . دراین‌ مثال‌ شرایط‌ شروع‌ شبیه‌ سازی‌ با فرض‌20 ترمینال‌ کامپیوتری‌ در انبار شروع‌ شده‌ تا به‌ شرایط‌ واقعی‌ نزدیکتر باشد .
آزمایش‌ شبیه‌ سازی‌ با 40 = Q و 30 = R

آزمایش‌ شبیه‌ سازی‌ که‌ در جدول‌ فوق‌ انجام‌ شده‌ را به‌ طور خلاصه‌ توضیح‌ می‌ دهیم‌ تا مراحل‌ آن‌ روشن‌ شود1 - یک‌ عدد تصادفی‌ ، r1 از جدول‌ اعداد تصادفی‌ انتخاب‌ می‌ شود . این‌ مقدار 00 است‌ با توجه‌ به‌ دامنه‌ ای‌که‌ قبلا برای‌ تعداد تصادفی‌ تقاضا تشکیل‌ دادیم‌ ، ملاحظه‌ می‌ کنید که‌ 00 متناظر با تقاضای‌ 14 ترمینال‌ است‌ .
2 - با کم‌ کردن‌ 14 واحد تقاضا از سطح‌ موجودی‌ 20 واحدی‌ ، موجودی‌ پایان‌ هفته‌ 6 واحد می‌ شود این‌مقدار زیر نقطه‌ سفارش‌ مجدد 30 واحدی‌ است‌ ، بنابراین‌ سفارش‌ جدیدی‌ داده‌ می‌ شود .
3 - دومین‌ عدد تصادفی‌ 2r از جدول‌ اعداد تصادفی‌ انتخاب‌ می‌ شود مقدار آن‌ 46 بوده‌ که‌ متناظر با زمان‌تأخیر 2 هفته‌ است‌ ، بنابراین‌ سفارش‌ 40 عددی‌ از تولید کننده‌ در هفته‌ 3 ( یعنی‌ 3 = 2 + 1 ( n + y =خواهد رسید .
4 - چون‌ یک‌ سفارش‌ داده‌ شده‌ است‌ ، هزینه‌ سفارش‌ )o( c 150 تومان‌ می‌ شود موجودی‌ پایان‌ هفته‌ 6واحد است‌ لذا هزینه‌ انبارداری‌ )c( C نداریم‌ هزینه‌ کل‌ انبارداری‌ برای‌ هفته‌ اول‌ 156 تومان‌ خواهد رسید .
همین‌ مراحل‌ نیز برای‌ 9 هفته‌ باقیمانده‌ تکرار شده‌ است‌ درپایان‌ هزینه‌ کل‌ انبارداری‌ 1858 تومان‌ است‌ که‌متوسط‌ هزینه‌ انبارداری‌ هر هفته‌ 8/185 تومان‌ ( 10 1858 ) خواهد شد .
گرچه‌ این‌ آزمایش‌ نحوة‌ عمل‌ یک‌ شبیه‌ سازی‌ پیچیده‌ انبار را برای‌ چند متغیر تصادفی‌ بخوبی‌ نشان‌ میدهد، ولی‌ نافص‌ است‌ . معمولا شبیه‌ سازی‌ 10 دوره‌ ای‌ خیلی‌ کم‌ است‌ و نمی‌ توان‌ از آن‌ ، حالت‌ پایدار واقعی‌رانتیجه‌ گرفت‌ . شبیه‌ سازی‌ 1000 دوره‌ ای‌ مناسبتراست‌ ، متوسط‌ هزینه‌ هفتگی‌ انبار، هزینه‌ ای‌ است‌ که‌ فقط‌با یک‌ نمونه‌ ( سفارش‌ 40 و نقطه‌ سفارش‌ 30 واحدی‌ ) حاصل‌ شده‌ است‌ . همچنین‌ این‌ آزمایش‌ تنها معرف‌قسمتی‌ از یک‌ آزمایش‌ کامل‌ شبیه‌ سازی‌ است‌ . برای‌ تکمیل‌ آزمایش‌ شبیه‌ سازی‌ ، چند آزمایش‌ شبیه‌ سازی‌، هر کدام‌ با ترکیب‌ های‌ مختلف‌ QوR ضرورت‌ دارد . ترکیبی‌ از RوQ که‌ به‌ حداقل‌ هزینه‌ کل‌ منتهی‌ شودمبین‌ بهترین‌ سیاست‌ انبارداری‌ است‌ . بدیهی‌ است‌ که‌ اجرای‌ آزمایش‌ به‌ صورت‌ دستی‌ برای‌ ترکیب‌ های‌مختلف‌ QوR برای‌ تعیین‌ بهترین‌ سیاست‌ انبارداری‌ عملا غیر ممکن‌ است‌ . تکرار آزمایشها برای‌ 1000هفته‌ بجای‌ 10 هفته‌ ، روزها وقت‌ می‌ گیرد ، شبیه‌ سازی‌ واقعی‌ بایستی‌ ، با کامپیوتر انجام‌ شود . تنها چند ثانیه‌طول‌ خواهد کشید که‌ کامپیوتر کل‌ این‌ شبیه‌ سازی‌ را انجام‌ دهد . به‌ هر حال‌ این‌ مثال‌ مختصر و خیلی‌ ساده‌ نیازبه‌ شبیه‌ سازی‌ را هنگامی‌ که‌ پیچیدگی‌ مسأله‌ جوابهای‌ تحلیلی‌ را غیر ممکن‌ می‌ سازد ، نشان‌ می‌ دهد. این‌واقعیت‌ که‌ QوR به‌ همدیگر وابسته‌ اند وهر دو باید به‌ صورت‌ همزمان‌ در تعیین‌ سیاست‌ بهینه‌ دخالت‌ داده‌شوند و این‌ واقعیت‌ که‌ هم‌ تقاضای‌ محصول‌ و هم‌ زمان‌ تأخیر دریافت‌ سفارش‌ متغیرهای‌ تصادفی‌ هستند ،حاکی‌ از آن‌ هستند که‌ مسائلی‌ وجود دارد که‌ تحلیل‌ آنها با هر نوع‌ روش‌ محاسباتی‌ بجز شبیه‌ سازی‌ غیرممکن‌ است‌ . مثالی‌ که‌ ارائه‌ شد و دارای‌ متغیرهای‌ تصادفی‌ با توزیعهای‌ احتمال‌ گسسته‌ بود . در اغلب‌ موارداستفاده‌ از متغیر تصادفی‌ پیوسته‌ به‌ واقعیت‌ نزدیکتر است‌ . در اینجا مثالی‌ از شبیه‌ سازی‌ با متغیر تصادفی‌پیوسته‌ را ذکر می‌ کنیم‌ .