پزشکی هسته ای چیست؟

پزشکی هسته ای چیست؟                                                                                                                  

خدمات پزشکی هسته ای از فن‌آوری‌های ایمن ، بدون درد و ارزشمند برای تصویر برداری از بدن و درمان بیماریها استفاده می کند . تصویر برداری پزشکی کاری منحصر به فرد است زیرا اطلاعات جامعی از ساختمان و عملکرد بدن در اختیار پزشکان قرار می دهد ،این پدیده روش خوبی جهت جمع آوری آندسته از اطلاعات پزشکی است که نیازمند عمل جراحی و یا مستلزم آزمایشات تشخیصی پر هزینه می باشد و یا اصلاًاز طریق دیگری قابل دسترسی نسیت. فرایند تصویر برداری پزشکی هسته ای غالباً ناهنجاریها را درهمان مراحل اولیه خیلی زودتر ازاینکه عوارض بیماری توسط سایرآزمایشات پیشرفته قابل تشخیص باشد دربدن فرد تشخیص می دهد . در پزشکی هسته ای مقادیرجزئی مواد رادیواکتیو (رادیو دارو) به منظور تشخیص و درمان بیماریها استفاده می شود . در تصویر برداری ، رادیو داروها توسط دوربین های خاصی که به کامپیوترمتصل است آشکارمی شود تا تصاویرکاملی ازناحیه مورد نظرارائه دهد و در جریان معالجه رادیو داروها مستقیماً بطرف اندام های مورد نظرحرکت می کنند . مقدارتشعشع وارد شده در فرایند تصویربرداری هسته ای کمتر از میزانی است که دررادیولوژی تشخیصی بکارمی رود و این میزان اشعه دریافتی درحد دوز مجاز می باشد .امروزه پزشکی هسته ای روش های مفیدی پیشنهاد می دهد که دربسیاری ازخدمات اختصاصی پزشکی از جمله اطفال ،قلب و روانشناسی کاربرد دارد .

معالجات وابداعات نوین پزشکی هسته ای که سطوح مولکولها را دربدن هدف قرارمی دهد موجب تحول دردانسته ها وروش جدیدی برای رسیدن به تشخیص بیماریهاست.

در طول یک فرایند پزشکی هسته ای چه روی می دهد؟
  
روشهای پزشکی هسته ای ( شامل اسکن ،آزمایشات و فرایند ) بی خطر و بدون درد هستند ، دریک آزمون پزشکی هسته ای مقدار کمی ازرادیو داروها ازطریق تزریق یا بلع یا استنشاق وارد بدن می شود ، این رادیو داروها موادی هستند که به ارگان خاصی مثل استخوانها وبافت ها می چسبند ، مقداررادیو داروها بایستی با دقت انتخاب شوند تا کمترین میزان تشعشع را بهمراه داشته باشند اما در عین حال آزمایشات قابل قبولی ارئه بدهند . یک دوربین مخصوص (pet spect,و یا دوربین گاما ) برای تصویر برداری از بدن شما مورد استفاده قرارمی گیرد که دوربین مکان رادیو دارو را دراندام یا استخوان مشخص می کند و تصویری می سازد که اطلاعات و داده های مربوط به ناحیه مورد نظررا ارائه می دهد . پزشکی هسته ای با سایرآزمونهای تشخیصی ازجمله اشعه Xمتفاوت است ،زیرا وجود بیماری را از طریق تغییرات بیولوژیکی بدن تشخیص می دهد نه تغییرات آناتومیکی .

ایمنی آزمونهای پزشکی هسته ای

فرایند پزشکی هسته ای جزو ایمن ترین آزمونهای تصویربرداری تشخیصی موجود می باشد. برای دستیابی به اطلاعات تشخیصی، بیمار مقدارکمی ازرادیو دارو را دریافت می کند با وجود این مقدارکم میزان تشعشع دریافتی دراین فرایند تقریباً به اندازه اشعه Xتشخیص و یا حتی کمترازآن است . گروه پزشکی هسته ای بایستی با دقت آزمایشات مناسب را برای همه بیماران انجام دهد تا از هر گونه پرتو گیری غیرضروری جلوگیری شود . هر شخصی دائماً در معرض تابش اشعه از طبیعت و ساخته های بشری می باشد اغلب افراد به طور سالانه 85 % از زمینه های طبیعی مانند هوا –فضا –سنگ ها –خاک و حتی اتم های موجود در بدن اشعهX دریافت می کند .اضافه براین مقادیردیگری ازطریق محصولات مصرفی مانند دود های خانگی –تلوزیون رنگی –نمایشگرهای لومینسانس ساعت ها وارد بدن می شود . اشعه ای که در فرایند پزشکی هسته ای به بیمارمیرسد معمولاً معادل اشعه ایست که فرد در طول چند ماه بطورطیبیعی دریافت می کند .

پزشکی هسته ای و حقایق آشکار

درایالات متحده همه ساله یک تخمین 16 میلیونی درمورد تصویربرداری پزشکی هسته ای و فرایند درمانی صورت می گیرد ، در بین اینها 40 تا 50 درصد آزمایشات قلبی و 40 تا 50 درصد به سرطانها مربوط شود.

مزایای روش های پزشکی هسته ای

روشهای پزشکی هسته ای ازنظراقتصادی مقرون به صرفه است .
تا به امروز حدود 100 روش مختلف تصویربرداری پزشکی هسته ای عرضه شده است
برخلاف سایرآزمایشات ، روشها و غیره ، پزشکی هسته ای اطلاعات درمورد نحوه عملکرد هرکدام ازارگانهای اصلی بدن ارائه می دهد
روش های پزشکی هسته ای یکی ازمطمئن ترین روشها در آزمایشات تصویر برداری تشخیص موجود می باشد
میزان تشعشع درروش پزشکی هسته ای به همان میزانی است که بیمارطی رادیو گرافی اشعه X دریافت می کند ست 
روشهای پزشکی هسته ای بدون درد بوده و نیازی به بیهوشی ندارد
عموماً کاربرد پزشکی هسته ای درتشخیص و درمان پرکاری تیروئید ، آزمایشات قلبی برای آنالیز قلب ، اسکن استخوان به منظورجراحات ارتوپدی –اسکن ریه به منظورلخته شدن خون و کبد و کیسه صفرا برای تشخیص ناهنجاریها و بلوک شدن در جریان عملکرد می باشد پزشکی هسته ای بخش گسترده ای ازمراقبتهای پزشکی است و با سلامت بیماران در سراسردنیا ارتباط دارد.
سطح وسیع کاربرد های پزشکی هسته ای                                  
مطالعات پزشکی هسته ای می تواند درتشخیص و درمان بسیاری از بیماریها مفید باشد، موارد کاربرد پزشکی هسته ای را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

کاربردهای نورولوژی

کاربردهای کلیوی

Stroke

آشکار کردن انسداد مجاری ادراری

بیماری آلزایمر

تشخیص پرفشاری خون کلیوی

ارزیابی بیماران در جراحی کاروتید

انداره گیری عملکرد کلیوی

پیدا کردن محل دقیق شیارseizure foci

آشکارسازی پس زدگی پیوند کلیه

ارزیابی سندرم post concussion

آشکارسازی پیلونفریت

تشخیص multi-infract dementia

آشکار سازی زخمهای کلیه

کاربرد سرطان شناسی

کاربردهای قلبی

پیدا کردن محل دقیق تومور

بیماری عروق کرونر

یافتن دقیق مرحله پیشرفت تومور

اندازه گیری تاثیرات جراحی بای پس BY pass

تشخیص موقعیت متاستازها

اندازه گیری تاثیرات درمانی برای نارسایی قلبی

قضاوت پاسخ به درمان

آشکار سازی پس زدگی پیوند قلب

آزاد کردن درد استخوانی ناشی از سرطان

انتخاب بیماران برای بای پس یا آنژیوپلاستی

کاربرهای ارتوپدی

تشخیص بیماران جراحی با ریسک بالای حمله قلبی

تشخیص تروماهای استخوانی

تشخیص نارسایی سمت راست قلب

تشخیص استئومیلیت

اندازه گیری مسمومیت ناشی از شیمی درمانی قلب

ارزیابی تغییرات آرتریت و کشیدگی

ارزیابی شانت ها و شناسایی آنها

پیدا کردن محل دقیق برای بیوپسی تومور

تشخیص و پیدا کردن حمله حاد قلبی پیش از تغییرات آنزیمی

اندازه گیری گستردگی تومورهای خاص

کاربردهای ریوی

تشخیص و معالجه پرکاری تیروئید

تشخیص آمبولی ریوی

آشکارسازی عفونتهای حاد کیسه صفرا

آشکارسازی ضایعات ریوی درایدز

عدم کارکرد مزمن کیسه صفرا

تشخیص کمی ونتیلاسیون و پرفیوژن ریوی

آشکار سازی چرخش بیضه

آشکارسازی پس زدگی پیوند ریه

آشکارسازی عفونتهای اوکالت

آشکار سازی جراحات استنشاقی در بیماران سوختگی

تشخیص و معالجه بی نظمی در سلول های خونی

سنجش تراکم استخوان

اندازه گیری دقیق سطح هورمون های تیروئید

وجود و نیزاندازه گیری سطح فعالیت ( بصورت کمی) باکتری عامل زخم معده و اثنی عشر(UBT)



راهنمای اسکن های مختلف 


اسکن پرفیوژن میوکارد به روش SPECT در چه گروهی از بیماران بیشتر کمک کننده است؟

1. تشخیص و یا رد بیماری عروق کرونر در بیماران با خطر ”متوسط“ و یا ” کم تا متوسط“ گرفتاری عروق کرونری

2. تشخیص ویا رد بیماری عروق کرونر در بیماران با خطر پائین، که دارای تست ورزش غیر طبیعی و یا مشکوک می با شند.

3. تشخیص بیماری عروق کرونر در بیمارانی که با درد سینه حاد به بخش اورژانس مراجعه می کنند ولی نوار قلبی طبیعی و یا مشکوک دارند .

4. تعیین ریسک قبل از عمل در بیمارانی که کاندید جراحیهای بزرگ بوده، دارای ریسک فاکتور بیماری عروق کرونر می باشند .

5. تعیین اهمّیت همودینامیک تنگی های متوسط عروق کرونری (% 75-25) مشاهده شده در آنژیوگرافی ارزیابی میزان بهبود پرفیوژن میوکارد بعد از انجام ترمیم عروقیPCI )و یاGs‍CAB-Post)

6. تعیین پیش آگهی در گروه خاصی از بیماران مانند افراد مسن ، دیابتیک و همچنین بدنبال جراحی کرونری

7. تعیین وسعت میزان نسج Viableقبل از انجام مداخله عروقی و جراحی عروق کرونری

8.در بیماران دریچه ای قلب برای تشخیص CADهمراه به خصوص در سنین بالای 40 سال در حضور risk factorهای ماژور

اسکن پرفیوژن میوکارد به این سؤالات بالینی ما پاسخ گو می باشد

1 – آیا فرد بدون علامتی که دارای ریسک فاکتورهای متعدد می باشد ، مبتلا به بیماری عروق کرونری

می باشد؟

2 – آیا بیمار مراجعه کننده با درد سینه آتیپیک مبتلا به بیماری عروق کرونری می باشد؟

3 – آیا بیمار مراجعه کننده با درد سینه حاد که نوار قلبی مشکوک دارد دچار انفارکتوس قلبی شده است؟

4- چطور می توان بیمار مبتلا به آنژین صدری پایدار رابصورت مقرون به صرفه تری ارزیابی نمود؟

5 – آیا علّت نارسائی قلبی بیمار بدلیل گرفتاری عروقی کرونری می باشد؟

6 – آیا دربیمار مبتلا به کاردیومیوپاتی ، بیماری عروق کرونری وجود دارد؟

7 – آیا داروهای شیمی درمانی باعث کاردیوتو کسسیته شده اند؟

8-در بیماران نارسایی قلبی : جهت برگشت VIABILITYو جهت بررسی H.F

بعنوان علت CAD

اسکن استخوان در بیماران زیر کمک کننده می باشد

1 – تشخیص و پیگیری متاستاز استخوانی

2 – وجود یا عدم وجود شکستگی

3 – ارزیابی علت درد پشت و یا درد استخوانی غیر قابل توجیه

4 – ارزیابی اهمیت ضایعه استخوانی مشاهده شده در گرافی ساده

5 – تشخیص نکروز آواسکولر

6 – تعیین علت درد در محل پروتز مفصلی

7 – ارزیابی زنده بودن نسج استخوانی پیوندی

8 – بررسی علت تأخیر جوش خوردگی در محل شکستگی

9 –تشخیص و پیگیرسی میزان فعالیت بیماری پاژه استخوان

10 – تشخیص مراحل مختلف Reflex Sympathic Dystrophy

11 – ارزیابی بلوغ استخوان سازی هتروتوپیک جهت تصمیم گیری برای جراحی

12 – پیگیری میزان فعالیت تومور استخوانی و نسج نرمی بعد از شیمی درمانی بوسیله رادیو داروهائی مانند

Tc-99m MIBIیا تالیوم201

اسکن تیروئید

1 – افتراق بین بیماری گریوز از سایر علل هیپرتیروئیدی مانند تیروئیدیت یا هیپرتیروئیدی ناشی از مصرف مواد یددار.

2 – افتراق بین بیماری گریوز از گواتر مولتی ندولر توکسیک در صورتیکه سایر تستها کمک کننده نباشند.

3 – ارزیابی وضعیت فونکسیونل ندول تیروئیدی در صورتیکه انجام بیوپسی سوزنی مقدور نباشد و یا نا موفق باشد (افتراق ندول سرد از ندول گرم یا داغ).

4 – آیا تودۀپشت جناغی منشاٴ تیروئیدی دارد؟(گواترپشت جناغی؟).

5 – تشخیص آنومالی مادرزادی تیروئید مانند آژنزی، اکتوپی، تیروئید زیر زبانی و... در نوزادان .

6- درمان با ید رادیواکتیو(I-131) برای گریوز یا گواتر ندولر توکسیک .

7-اسکن تمام بدن با I-131در بیماران مبتلا به کانسر تیروئید جهت برای تشخیص متاستازی موضعی (غدد لنفاوی) و یا دوردست ( ریه ، استخوان و مغز ) .

8-اسکن پاراتیروئید :کمک به لوکالیزه کردن آدنوم پاراتیروئید قبل از جراحی در بیماران مبتلا به هیپرپاراتیروئیدی اولیه و یا در صورت تداوم هیپرپاراتیروئیدی بعد از جراحی (پاراتیروئیدکتومی ) و تشخیص آدنوم اکتوپیک.

اسکن دینامیک کلیه در بیماران زیر کمک کننده می باشد

1 – بیمارانی که نیاز به ارزیابی عملکرد کلیوی و میزان دفع از کلیه می باشند. 

2 – هر کدام از کلیه ها چند درصد از کل عملکرد کلیوی را شامل می گردند.

3 – محاسبه GFRهر کدام از کلیه ها به تفکیک

4 – از رنوگرام می توان جهت رّد و یا تأ یید انسداد ادراری استفاده نمود.

5 – با استفاده از دیورتیک رنوگرام می توان دیلاتاسیون انسدادی را از غیر انسدادی افتراق داد.

6 – با استفاده از تست کاپتوپریل می توان هیپرتانسیون ثانوی به تنگی عروق کلیوی را رد و یا تأیید کرد.

                                                             دکتر مجید اسدی متخصص پزشکی هسته ای